د پاملرنې وړ
د ویښتانو د تویېدو د مخنیوی یوه نوې او هیله بخښونکې طریقه به د طب په ډګر کې یو لوی انقلاب رامنځته کړي.
په دغه نوې طریقه کې د سر ویښتانو حجرو ته ورته حجرې (کلون) جوړیږي او بیا د سر د کوپړۍ په هغه ځایونو کې چې ويښته یې تللې وي لګول کیږي.
نږدې ۸۵ سلنه نارینه تر پنځوس کلنۍ پورې خپل د سر ويښتان په بیلابیلو بڼو له لاسه ورکوي او ځینې خو هان په بشپړه توګه ګنجي کیږي.
د ويښتانو توییدل نه یوازې د فریکي او ظاهري پلوه یوه ستونزه ګڼل کیږي، بلکې ځینې دا حالت دومره جدي نیسي چې په ژور خپګان اخته کیږي او په ځان باور بایلي.
د ویښتانو توییدل هغه مهال پیلیږي کله چې د "پیپیلا" حجرې چې د ویښتو پیاز لاندې موقعیت لري او د ویښتو ضخامت، وده او جوړښت تنظیموي، له منځه ولاړ شي.
دا حجرې د "دي هایدروتستسترون" هورمون پر وړاندې چې د نارینه خواص مشخص کوونکی دی، ډېر حساس دي او د همدې هورمون تر اغیز لاندې له منځه ځي.
د ويښتانو د هر پیاز شاوخوا د "پیپیلا" نږدې ۱۰۰۰حجرې شته دي. په هره اندازه چې د ویښتو پیاز کې د "پیپیلا " حجرې ډیرې وي، په هم هغه انداه ویښتان قوي او ضخیم وي؛ او څومره چې دا حجرې کمې وي، هغومره ویښتان نازک او کمزوري وي.
د "پیپیلا "حجرو له منځه تلل د ویښتانو او د هغه د پیاز د حتمي ورکیدو په مانا نه دي. کله چې د ویښتانو د پیاز شاوخوا د "پیپیلا " حجرې په بشپړه توګه له منځه ځي، ویښته ډیر نازک کیږي او کمزوري وده کوي چې په ډیرو مواردو کې هان د لیدو وړ نه وي.
د درملنې په نوې طریقه کې، د ویښتو پیاز ته ورته جوړې شوې حجرې (کلون) په هم هغه اندازه چې یو کس ورته اړتیا لري، چمتو کیږي او بیا د سر په هغه ځایونو کې چې ویښتان یې تللي وي، لګول کیږي.
پر حیواناتو باندې د دې طریقې ازمایلو ښودلې چې د ویښتو پیاز ته ورته د جوړو شویو حجرو لګول، د ویښتانو د ودې بهیر تر دې بریده ګړندۍ کوي، چې ویښتان د زلمیتوب د وخت په څیر وده کوي.
په حقیقت کې دا طریقه د نوي ویښتانو لګول نه دي، بلکې د هغو ويښتانو را ژوندي کول دي چې د "پیپیلا " حجرو د زوال له امله نازک او کمزوري شوي دي.
یاده دې وي چې دا نوې طریقه لا په لومړیو پړاونو کې ده او باید پر انسانانو باندې د کلینیکي ازموینې د مراحلو له تیریدو او همدارنګه د خطرونو او هر اړخیزو اغیزو له پیژندلو وروسته بیا د ويښتانو د توییدو د درملنې د نوي میتود په توګه مجاز وګڼل شي.
اوس مهال د ویښتانو د توییدو د درملنې کومه طریقه چې کارول کیږي، په هغه کې، ویښتان د پیاز سره یوځای د سر له هغه برخو څخه چې ډیر ویښتان لري ایستل کیږي او بیا په هغه برخو کې لګول کیږي چې ويښتان یې تللي وي.
تمه کیږي چې دغه نوی طریقه که د درملنې لګښت کم نه کړي، لږ تر لږه به هغه درد چې هر کس یې د ویښتو د لګولو پرمهال زغمي، تر ډیره بریده محدود کړي.
په سویډن کې د یوې څېړنې پایلې ښیي، د الزایمر ناروغۍ د تشخیص لپاره کارول شوې نوې طریقه ډېره سمه ده.
په نوي میتود کې، چې په ۷۸۶ کسانو ترسره شوی، د پي ټي اې یو ۲۱۷ په نوم پروټین کچه په وینې کې معاینه او اندازه کېږي.
په وینه کې د دې پروټین اندازه د الزایمر ناروغانو په مغزو کې بیولوژیکي بدلونونه ښیې.
څېړونکي هیله لري چې دا ازموینه د الزایمر ناروغۍ په لومړني تشخیص کې اغېزمنه وي، کوم چې په ډېری مواردو کې د ذهني زوال (ډیمنشیا) لامل کېږي.
څېړونکي دا باور هم لري چې دا ازموینه کولای شي په خلکو کې د ورځنیو معاینو برخه شي، لکه په وینه کې د کولیسټرول اندازه کول.
اوس مهال د الزایمر د تشخیص لپاره د نخاع شوکي څخه نمونه اخیستل کېږي، چې خورا ستونزمنه او دردناکه طریقه ده.
په ټوله نړۍ کې په میلیونونو خلک الزایمر لري، چې ډېری یې تر ۶۵ کلونو ډېر عمر لري او هر کال میلیونونه نور کسان پرې اخته کېږي.
په بریتانیا کې په دې ناروغۍ د ۵۰۰ زره اخته کسانو په اړه ویلی شو چې ډېری یې په ۶۰ یا ۷۰ کلنۍ او یا د ناروغۍ په لومړي پړاو کې د "اډوکانوماب" درملو خوړلو جوګه دي.
د روغتیا د نړیوال سازمان د معلوماتو له مخې د حافظې زوال داسې ناروغي ده چې د عمر له ډېریدو سره پیدا کېږي.
سربېره پر دې د حافظې زوال په نړۍ کې د معلولیت یو لوی لامل هم دی.
د حافظې د زوال (الزایمر) ناروغي نه یوازې پر اخته کس فزیکي، رواني، ټولنیز او اقتصادي اغېزې لري بلکې هغه کسان هم اغېزمنوي چې د حافظې په زوال د اخته ناروغانو پالنه او ساتنه کوي.
د روغتیا نړیوال سازمان وايي د حافظې زوال پر هر کس جلا جلا اغیزې لرلی شي خو هغه نښې نښانې چې په ټولو کې یو شان دي درې دي، لکه هیرجن کېدل، په وخت نه پوهېدل او په اشنا ځایونو کې ورکېدل.
ایا د الزایمر مخه نیول کېدای شي؟
د الزایمر د مخنیوي لپاره کومه ثابته لار نشته، خو تاسو کولی شئ د خپل ژوند په بڼه کې ځینې بدلونونه رامنځته کړئ چې ستاسو په ګټه کار کوي.
څېړنې ښیي، د ناروغۍ له دریو پېښو، یوه یې د خلکو په ژوند کې د بدلون راوستلو کې مرسته کولای شي. ځینې دا بدلونونه:
- په منځني عمر کې د اورېدو کمېدو ستونزې ته پام او درملنه
- د اوږدې مودې لپاره مطالعه کول
- سګرټ نه څکول
- د خپګان د درملنې او کنټرول لپاره ژر لاس په کار کېدل
- په فزیکي توګه فعاله اوسېدل
- له ټولنیز پلوه نه جلا کېدل
- د وینی د لوړ فشار مخنیوی او کنټرول
- د چاغښت مخنیوی
- د شکرې په دویمه بڼه له اخته کېدو لپاره کوښښ.
د نیلي زون رژیم ورځ تر بلې شهرت ترلاسه کوي. یوازې په ټیک ټاک کې یې په تړاو تر لس میلیونو ډیر هشټګونه شته. دلته د یوه نوي مستند لړۍ هم موجوده ده چې د دې رژیم احتمالي ګټې په ګوته کوي.
خو دې رژیم ته له لېوالتیا سره سره، د حقیقت معلومول او پرې پوهېدل ستونزمن کېدای شي، چې ایا دا په ريښتیا صحي رژیم دی که نه؟
د بي بي سي د خوړو برخې خبریال تای ابیتوی په دې اړه څېړنه کړې ده.
نیلي (بلو) زون څه شی دی؟
نیلي زون کومه ساینسي اصطلاح نه ده بلکې د نړۍ هغو برخو ته ویل کیږي چې خلک سل کاله یا تر هغه ډېر ژوند کوي. د یوې څېړنې له مخې، په دې سیمو کې اوسېدونکي خلک د امریکا پرتله لس ځله ډیر احتمال لري چې تر سلو کلونو ژوند وکړي.
دا اصطلاح د امریکایي لیکوال ډان بوټینر لخوا مشهوره شوه. پنځه نیلي زونونه چې هغه پېژندلي دي؛ په یونان کې اکریا، په کالیفورنیا کې لوما لینډا، په کوستاریکا کې نیکویا ټاپوزول، په جاپان کې اوکیناوا او په ایټالیا کې سارډینیا.
ویل کېږي، په دغو سیمو کې د شکرې، زړه او سرطان ناروغیو کچه خورا ټیټه ده. بوټینر د دې سیمو د اوسېدونکو ترمنځ ځینې ګډ ارزښتونه وموندل، چې د دوی د اوږد عمر او ښې روغتیا راز تشریح کړي.
یو له دې ګډو ارزښتونو خواړه دي، خو ددې تر څنګ نور عوامل هم پکې شامل دي.
د نیلي زون رژیم کې څه شامل دي؟
د نیلي زون رژیم په عمده ډول سبزیجات او میوې لري، خو دا هم په یاد ولرئ چې د هرې سیمې خواړه ممکن د کلتوري، تاریخي، مذهبي او ټولنیزو دودونو له امله له یو بله توپیر ولري. په هر حال دوی یو څه ګډ سره لري.
ميوې او سبزۍ
د نیلي زون اوسېدونکي ډېری سبزۍ او مېوې خوري، ځکه دا خواړه له اړینو ویټامینونو، منرالونو، فایبر او ګټورو روغتیايي موادو څخه بډایه دي.
د پام وړ شواهد شته چې په مېوو او سبزیو کې شته مواد د زړه ناروغۍ او سرطان خطر کموي. سربېره پردې، څېړنې دا هم ثابتوي چې په مېوو او سبزیجاتو کې بډایه خواړه په ټوله کې د روغتیا، پوستکي او هضم لپاره ګټور دي.
په بریتانیا کې د طبي چارواکو په وینا، په ورځني رژیم کې د ۴۰۰ ګرامه میوو او سبزیجاتو اضافه کول روغتیا ته ښه دي.
دال، پلي او حبوبات
پر پروټین بډایه خواړه په نیلي زون کې مهم او ډېر ګټور ګڼل کېږي. دوی د فایبر له اړخه بډایه، خو غوړ پکې کم دي، ځکه دا خواړه پر معدې، کولمو او زړه مثبت اغېز لري.
دا خواړه دغه راز غوړ اسیدونه، بي ویټامینونه، فولیک اسید او نور غذايي مواد چمتو کوي. په دې کې وربشي، غنم، نصواري رنګه وريجې او جوار شامل دي.
دا ډول خواړه د زړه د ناروغیو خطر کمولو لپاره خورا ګټور دی.
لږ غوړ لرونکي خواړه
هغه خلک چې په دې پنځو سیمو کې ژوند کوي، هغه خواړه خوښوي چې غوړ یې کم وي.
مګر د غوښې، کوچو او پنېر پر ځای، دوی د زیتون په تېلو، کبانو او اووکاډو ډېره تکیه کوي، ځکه دغه خواړه کولیسټرول او د زړه ناروغیو خطر کموي.
د دې تر څنګ ځايي خلک هره ورځ بادام، چارمغز او پسته هم خوري. له یوې خوا صحي خواړه بلل کېږي او له بل پلوه د زړه ساتنې ترڅنګ ګڼې نورې ګټې هم لري.
خمیره شوي خواړه
خمیره شوي خواړه پروبیوټیکونه، باکتریا لري چې صحي او د هضم لپاره ښه دي.
د بېلګې په توګه، میسو ښورا په اوکیناوا کې عامه ده. په هرحال، د خمیره شويو خوړو اوږدمهاله اغېزو په اړه لا زیاتو څېړنو ته اړتیا ده ځکه چې لا تر اوسه هم په بشپړه توګه معلوم نه دي.
کبان
په نیلي زون کې، کب په اونۍ کې درې ځله خوړل کېږي، خو په لږې اندازې. کبان د نورو غوښو پرتله لږ غوړ لري او د غذايي موادو له پلوه بډای دي. په دې کې د اومیګا ۳ فیټي اسیدونه هم شامل دي، چې د دماغ او زړه روغتیا لپاره ګټور دي.
په بریتانیا کې، سپارښتنه کېږي چې کبان په صحي رژیم کې په اونۍ کې دوه وخته شامل وي.
غوښه
د نیلي زون په زون کې غوښه په کمه اندازه خوړل کېږي. د سارډین په رژیم کې غوښه معمولا یوازې د یکشنبې یا په ځانګړو مناسبتونو کې خوړل کیږي.
خو د ټولو سیمو خلک یو شان او لږ غوښه نه خوري. د نیکویا ټاپووزمې نیمایي اوسیدونکي په اونۍ کې له دریو څخه تر پنځه ځله غوښه خوري.
غوښه صحي خواړه دي ځکه چې پروټین، منرالونه او ویټامینونه لري خو باید په خوراک کې یې اعتدال وشي. په ورته وخت کې، دا مهمه ده چې لږ پروسس شوي غوښه وخوړل شي.
اوبه او قهوه
د ډېرو اوبو څښل نژدې د ټولو نیلي زون سیمو ځانګړتیا ده. څېړنې ښیي چې په منظمه توګه د اوبو څښل د ښې روغتیا لپاره ګټور دي.
سربېره پردې، نور مایعات لکه قهوه هم د ځایی خلکو ، په ځانګړي توګه د جاپان په اوکیناوا کې خورا عام څښاک دی.
له خوړو ورهاخوا
کله چې بوټینر د نیلي زون د اوسېدونکو د اوږد عمر په اړه څېړنه کوله، پوه شو چې پر خوړو سربېره، د دوی ورځنی ژوند او فزیکي عادتونه هم په ډېرو برخو کې مهم رول لري.
دلته اوسېدونکي په ورځنيو کارونو بوخت دي لکه باغداري، تګ راتګ او نور کارونه.
دغه راز دوی د شپې خوب او ارام ته ډېر ارزښت ورکوي. د اکاریا اوسېدونکي ماسپښین هم خوب کوي، پداسې حال کې چې لوما لینډا اوسېدونکي په اونۍ کې ۲۴ ساعته د ارام لپاره لري.
خوب د فزیکي او ذهني فشار کمولو او رواني روغتیا لپاره اړین دی او په فزیکي روغتیا هم مثبتې اغېزې لري.
دا هم مه هېروئ چې د نیلي زون اوسېدونکي خورا ټولنیز دي او ډېری وختونه د کورنۍ، ملګرو یا ګاونډیانو سره خواړه شریکوي.
یوازیتوب د ناروغۍ لامل کېږي او له همدې امله د سالمې ټولنې او اړیکو پر ارزښت ټینګار شوی.
ایا د نیلي زون رژیم ستاسو لپاره هم ښه دی؟
ستاسو په ژوند کې د نیلي زون رژیم ځینې عناصر شاملول لکه د سبزیو ډېر خوړل کولای شي په روغتیا مثبته اغېزه ولري.
اصلي موخه باید دا وي چې د مېوو، سبزیو او حبوباتو په ګډون مخلتف خواړه په کافي اندازه وخورئ، خو تر څنګ یې د مالګې، غوړو او شکرې استعمال کم کړئ.
خو لاهم څېړنو او شواهدو ته اړتیا ده چې په منظمه توګه د نیلي زون خوړو سپارښتنه وشي.
ځینې کارپوهان وايي، خلک باید د نیلي زون ځانګړی رژیم تعقیب کړي، خو د هر چا اړتیاوې هم توپیر لري. بله دا چې د هر چا د ژوند ځای او مالي حالت هم یو شان نه وي.
نژدې څلور لسیزې کېږي چې د "موسمي عاطفي اختلال" اصطلاح په ژمي کې د خپګان رامنځ ته کېدو لپاره کارول کېږي.
د رواني ناروغیو ډاکټر نارمن روزنتال په لومړي ځل دا اصطلاح په ۱۹۸۴ کال کې وکاروله او له هغه راهیسې یې په میلیونونه خلک نه یوازې په ژمي بلکې په مختلفو موسمونو کې د خپل ذهني حالت بیانولو لپاره کاروي.
موسمي عاطفي اختلال د خپګان یو ډول دی چې د موسمونو له پیل سره معمولا په ژمي کې پیلېږي. د طبیعي رڼا نشتوالی د دماغ پر هغه برخه اغېز کوي چې د خوب او اشتها، مزاج، جنسي لېوالتیا او فعالیت کچه کنټرولوي.
د ورځو په لنډېدو سره ډېری خلک د خپګان احساس کوي. د سړې او مرطوبې هوا او ژر تیاره کېدو سره ځینې خلک احساس کوي چې دوی لږه انرژي لري.
له موسمي او اقلیمي بدلونونو سره ځان برابرول د ډېرو خلکو لپاره اسانه نه وي.
په ټوله بریتانیا کې شاوخوا دوه ملیونه خلک د موسمي خپګان له ناروغۍ ځورېږي. چې د ژمي په ساړه موسم کې د هوا خرابېدو له امله د "ژمي خپګان" په نوم هم پېژندل کېږي.
دا رواني ګډوډي یا اختلال په خلکو خورا قوي اغېزه لري ځکه چې اصلي نښې یې د خپګان یا ډيپرېشن نښو ته ورته دي.
په دې نښو کې سستي او بې حوصلهګي، د انرژۍ نشتوالی او ډېر خوراک؛ په ځانګړې توګه د چاکلېټو او هغو خواړو چې ډېر کاربوهایډرېټ لري، خوړل پکې شامل دي.
د بريتانیا شاهي کالج د رواني ناروغیو د شمېرو له مخې، موسمي خپګان د نارینهو پرتله په ښځو کې درې چنده ډېر دی.
په ډېر سخت حالت کې ښايي ډاکټر د خپګان ضد درملو وړاندیز وکړي.
"د مني په راتګ سره اندېښمنه شم"
۷۱ کلنه اېلین بوین له کلونو راهیسې د کال په دې فصل کې د دې اختلالاتو پېچلتیاو سره لاس او ګرېوان وي او ۳۰ کاله کېږي چې له دې نښو څخه د خلاصون لپاره درمل کاروي.
هغه وايي: "کله چې اکتوبر راشي، زه اندېښمنه شم."
د اېلین په وینا، هغه هر وخت ژاړي، ډېر خوراک کوي او نه غواړي له نورو سره ناسته پاسته وکړي، خوښېږي یې چې په خپل بستر کې پاتې شي او بهر ونه وځي.
موسمي خپګان
هغه وايي: "کله چې د اکتوبر میاشت راورسېږي زه اندیښمنه یم او فکر کوم چې دا هر څه بیا پیل شوي ... زه د کال له دې وخت سره هېڅ نشم کولای."
"هرڅوک د کرسمس، نوي کال او مېلمستیاو په اړه خبرې کوي خو زه نه غواړم په دې اړه څه واورم. زه یوازې غواړم په ژمني خوب ویده او پټه شم."
خو ایلین وروسته پوه شوه چې په سړو اوبو لامبل د هغې پر احساس مثبت اغېز کوي.
هغه وايي: "ما تل په یخو اوبو له لامبلو خوند اخیستی خو تېر کال مې کله چې پوه شوم چې دا زما پر رواني روغتیا څه اغېز کوي، دا مې ډېره جدي وګڼله."
"ما ښه احساس وکړ او د درملو خوړل مې بند کړل." البته، تاسو باید هېڅکله د ډاکټر او متخصص سره له مشورې پرته د درملو اخیستل بند نه کړئ.
د پورټ اوسېدونکې۵۱ کلنه لیټن لي هم ورته تجربه لري.
موسمي خپګان
هغه وايي: " نه پوهېږم خپل حالت بدلون څنګه تشریح کړم. کله چې احساس کړم روحي حالت مې ښه نه دی او یا منفي فکر کوم، پوه شم چې د موسمي خپګان اختلال سره تړلې ټولې پېچلتیاوې او نښې لرم نو پر وړاندې یې مبارزه پیلوم." "کله چې خپل فعالیتونه پیل کړم ناڅاپه د نړۍ ټولې دروازې زما پر مخ پرانیستل شي".
سړې اوبه خامخا خلک تازه کوي.
ایا موسمي خپګان د درملنې وړ دی؟
د خبرو له لارې درملنه او مصنوعي رڼا معمولا د ژمي خپګان د نښو په درملنه کې اغېزمن دي.
د ویلز رایل کالج د رواني ناروغیو مشره ډاکټره ماریا اتکینز وايي په دې برخه کې "مختلف نظریات" شته او په ژمي کې د خلکو د خپګان لامل اکثره په مغزونو کې د کیمیاوي موادو له امله وي.
ډاکټره اتکینز زیاتوي: "په دې برخه کې ډېر ساینسي شواهد نه شته خو په اړه یې ډېرې څېړنې روانې دي."
که یو کس شکمن وي چې د موسمي خپګان ناروغي لري، کولای شي په خپل ژوند کې بدلون راولي، لکه د خوړو او فزیکي فعالیتونو بدلول.
هغه وايي: "دا ډېره مهمه ده چې تاسو له دې حالت څخه خبر اوسئ او په دې تړاو اړین معلومات ترلاسه کړئ".
ډاکټره اتکینز وايي، که کوم کس د دوو اونیو یا تر دې اوږدې مودې کې د دوامداره خپګان او نورې نښې احساس کړي، غوره به وي چې له خپل ډاکټر سره مشوره وکړي.
که تاسو هم د ژمي لنډې، تیاره او زړه تنګوونکې ورځې نه خوښوئ، د مرستې غوښتلو لپاره یې بېلابېلې لارې شته.
دا هم مه هېروئ چې تاسې په دې برخه کې یوازې نه یاست.
د ویښتانو د تویېدو د مخنیوی یوه نوې او هیله بخښونکې طریقه به د طب په ډګر کې یو لوی انقلاب رامنځته کړي.
په دغه نوې طریقه کې د سر ویښتانو حجرو ته ورته حجرې (کلون) جوړیږي او بیا د سر د کوپړۍ په هغه ځایونو کې چې ويښته یې تللې وي لګول کیږي.
نږدې ۸۵ سلنه نارینه تر پنځوس کلنۍ پورې خپل د سر ويښتان په بیلابیلو بڼو له لاسه ورکوي او ځینې خو هان په بشپړه توګه ګنجي کیږي.
د ويښتانو توییدل نه یوازې د فریکي او ظاهري پلوه یوه ستونزه ګڼل کیږي، بلکې ځینې دا حالت دومره جدي نیسي چې په ژور خپګان اخته کیږي او په ځان باور بایلي.
د ویښتانو توییدل هغه مهال پیلیږي کله چې د "پیپیلا" حجرې چې د ویښتو پیاز لاندې موقعیت لري او د ویښتو ضخامت، وده او جوړښت تنظیموي، له منځه ولاړ شي.
دا حجرې د "دي هایدروتستسترون" هورمون پر وړاندې چې د نارینه خواص مشخص کوونکی دی، ډېر حساس دي او د همدې هورمون تر اغیز لاندې له منځه ځي.
د ويښتانو د هر پیاز شاوخوا د "پیپیلا" نږدې ۱۰۰۰حجرې شته دي. په هره اندازه چې د ویښتو پیاز کې د "پیپیلا " حجرې ډیرې وي، په هم هغه انداه ویښتان قوي او ضخیم وي؛ او څومره چې دا حجرې کمې وي، هغومره ویښتان نازک او کمزوري وي.
د "پیپیلا "حجرو له منځه تلل د ویښتانو او د هغه د پیاز د حتمي ورکیدو په مانا نه دي. کله چې د ویښتانو د پیاز شاوخوا د "پیپیلا " حجرې په بشپړه توګه له منځه ځي، ویښته ډیر نازک کیږي او کمزوري وده کوي چې په ډیرو مواردو کې هان د لیدو وړ نه وي.
د درملنې په نوې طریقه کې، د ویښتو پیاز ته ورته جوړې شوې حجرې (کلون) په هم هغه اندازه چې یو کس ورته اړتیا لري، چمتو کیږي او بیا د سر په هغه ځایونو کې چې ویښتان یې تللي وي، لګول کیږي.
پر حیواناتو باندې د دې طریقې ازمایلو ښودلې چې د ویښتو پیاز ته ورته د جوړو شویو حجرو لګول، د ویښتانو د ودې بهیر تر دې بریده ګړندۍ کوي، چې ویښتان د زلمیتوب د وخت په څیر وده کوي.
په حقیقت کې دا طریقه د نوي ویښتانو لګول نه دي، بلکې د هغو ويښتانو را ژوندي کول دي چې د "پیپیلا " حجرو د زوال له امله نازک او کمزوري شوي دي.
یاده دې وي چې دا نوې طریقه لا په لومړیو پړاونو کې ده او باید پر انسانانو باندې د کلینیکي ازموینې د مراحلو له تیریدو او همدارنګه د خطرونو او هر اړخیزو اغیزو له پیژندلو وروسته بیا د ويښتانو د توییدو د درملنې د نوي میتود په توګه مجاز وګڼل شي.
اوس مهال د ویښتانو د توییدو د درملنې کومه طریقه چې کارول کیږي، په هغه کې، ویښتان د پیاز سره یوځای د سر له هغه برخو څخه چې ډیر ویښتان لري ایستل کیږي او بیا په هغه برخو کې لګول کیږي چې ويښتان یې تللي وي.
تمه کیږي چې دغه نوی طریقه که د درملنې لګښت کم نه کړي، لږ تر لږه به هغه درد چې هر کس یې د ویښتو د لګولو پرمهال زغمي، تر ډیره بریده محدود کړي.
په سویډن کې د یوې څېړنې پایلې ښیي، د الزایمر ناروغۍ د تشخیص لپاره کارول شوې نوې طریقه ډېره سمه ده.
په نوي میتود کې، چې په ۷۸۶ کسانو ترسره شوی، د پي ټي اې یو ۲۱۷ په نوم پروټین کچه په وینې کې معاینه او اندازه کېږي.
په وینه کې د دې پروټین اندازه د الزایمر ناروغانو په مغزو کې بیولوژیکي بدلونونه ښیې.
څېړونکي هیله لري چې دا ازموینه د الزایمر ناروغۍ په لومړني تشخیص کې اغېزمنه وي، کوم چې په ډېری مواردو کې د ذهني زوال (ډیمنشیا) لامل کېږي.
څېړونکي دا باور هم لري چې دا ازموینه کولای شي په خلکو کې د ورځنیو معاینو برخه شي، لکه په وینه کې د کولیسټرول اندازه کول.
اوس مهال د الزایمر د تشخیص لپاره د نخاع شوکي څخه نمونه اخیستل کېږي، چې خورا ستونزمنه او دردناکه طریقه ده.
په ټوله نړۍ کې په میلیونونو خلک الزایمر لري، چې ډېری یې تر ۶۵ کلونو ډېر عمر لري او هر کال میلیونونه نور کسان پرې اخته کېږي.
په بریتانیا کې په دې ناروغۍ د ۵۰۰ زره اخته کسانو په اړه ویلی شو چې ډېری یې په ۶۰ یا ۷۰ کلنۍ او یا د ناروغۍ په لومړي پړاو کې د "اډوکانوماب" درملو خوړلو جوګه دي.
د روغتیا د نړیوال سازمان د معلوماتو له مخې د حافظې زوال داسې ناروغي ده چې د عمر له ډېریدو سره پیدا کېږي.
سربېره پر دې د حافظې زوال په نړۍ کې د معلولیت یو لوی لامل هم دی.
د حافظې د زوال (الزایمر) ناروغي نه یوازې پر اخته کس فزیکي، رواني، ټولنیز او اقتصادي اغېزې لري بلکې هغه کسان هم اغېزمنوي چې د حافظې په زوال د اخته ناروغانو پالنه او ساتنه کوي.
د روغتیا نړیوال سازمان وايي د حافظې زوال پر هر کس جلا جلا اغیزې لرلی شي خو هغه نښې نښانې چې په ټولو کې یو شان دي درې دي، لکه هیرجن کېدل، په وخت نه پوهېدل او په اشنا ځایونو کې ورکېدل.
ایا د الزایمر مخه نیول کېدای شي؟
د الزایمر د مخنیوي لپاره کومه ثابته لار نشته، خو تاسو کولی شئ د خپل ژوند په بڼه کې ځینې بدلونونه رامنځته کړئ چې ستاسو په ګټه کار کوي.
څېړنې ښیي، د ناروغۍ له دریو پېښو، یوه یې د خلکو په ژوند کې د بدلون راوستلو کې مرسته کولای شي. ځینې دا بدلونونه:
- په منځني عمر کې د اورېدو کمېدو ستونزې ته پام او درملنه
- د اوږدې مودې لپاره مطالعه کول
- سګرټ نه څکول
- د خپګان د درملنې او کنټرول لپاره ژر لاس په کار کېدل
- په فزیکي توګه فعاله اوسېدل
- له ټولنیز پلوه نه جلا کېدل
- د وینی د لوړ فشار مخنیوی او کنټرول
- د چاغښت مخنیوی
- د شکرې په دویمه بڼه له اخته کېدو لپاره کوښښ.
د نیلي زون رژیم ورځ تر بلې شهرت ترلاسه کوي. یوازې په ټیک ټاک کې یې په تړاو تر لس میلیونو ډیر هشټګونه شته. دلته د یوه نوي مستند لړۍ هم موجوده ده چې د دې رژیم احتمالي ګټې په ګوته کوي.
خو دې رژیم ته له لېوالتیا سره سره، د حقیقت معلومول او پرې پوهېدل ستونزمن کېدای شي، چې ایا دا په ريښتیا صحي رژیم دی که نه؟
د بي بي سي د خوړو برخې خبریال تای ابیتوی په دې اړه څېړنه کړې ده.
نیلي (بلو) زون څه شی دی؟
نیلي زون کومه ساینسي اصطلاح نه ده بلکې د نړۍ هغو برخو ته ویل کیږي چې خلک سل کاله یا تر هغه ډېر ژوند کوي. د یوې څېړنې له مخې، په دې سیمو کې اوسېدونکي خلک د امریکا پرتله لس ځله ډیر احتمال لري چې تر سلو کلونو ژوند وکړي.
دا اصطلاح د امریکایي لیکوال ډان بوټینر لخوا مشهوره شوه. پنځه نیلي زونونه چې هغه پېژندلي دي؛ په یونان کې اکریا، په کالیفورنیا کې لوما لینډا، په کوستاریکا کې نیکویا ټاپوزول، په جاپان کې اوکیناوا او په ایټالیا کې سارډینیا.
ویل کېږي، په دغو سیمو کې د شکرې، زړه او سرطان ناروغیو کچه خورا ټیټه ده. بوټینر د دې سیمو د اوسېدونکو ترمنځ ځینې ګډ ارزښتونه وموندل، چې د دوی د اوږد عمر او ښې روغتیا راز تشریح کړي.
یو له دې ګډو ارزښتونو خواړه دي، خو ددې تر څنګ نور عوامل هم پکې شامل دي.
د نیلي زون رژیم کې څه شامل دي؟
د نیلي زون رژیم په عمده ډول سبزیجات او میوې لري، خو دا هم په یاد ولرئ چې د هرې سیمې خواړه ممکن د کلتوري، تاریخي، مذهبي او ټولنیزو دودونو له امله له یو بله توپیر ولري. په هر حال دوی یو څه ګډ سره لري.
ميوې او سبزۍ
د نیلي زون اوسېدونکي ډېری سبزۍ او مېوې خوري، ځکه دا خواړه له اړینو ویټامینونو، منرالونو، فایبر او ګټورو روغتیايي موادو څخه بډایه دي.
د پام وړ شواهد شته چې په مېوو او سبزیو کې شته مواد د زړه ناروغۍ او سرطان خطر کموي. سربېره پردې، څېړنې دا هم ثابتوي چې په مېوو او سبزیجاتو کې بډایه خواړه په ټوله کې د روغتیا، پوستکي او هضم لپاره ګټور دي.
په بریتانیا کې د طبي چارواکو په وینا، په ورځني رژیم کې د ۴۰۰ ګرامه میوو او سبزیجاتو اضافه کول روغتیا ته ښه دي.
دال، پلي او حبوبات
پر پروټین بډایه خواړه په نیلي زون کې مهم او ډېر ګټور ګڼل کېږي. دوی د فایبر له اړخه بډایه، خو غوړ پکې کم دي، ځکه دا خواړه پر معدې، کولمو او زړه مثبت اغېز لري.
دا خواړه دغه راز غوړ اسیدونه، بي ویټامینونه، فولیک اسید او نور غذايي مواد چمتو کوي. په دې کې وربشي، غنم، نصواري رنګه وريجې او جوار شامل دي.
دا ډول خواړه د زړه د ناروغیو خطر کمولو لپاره خورا ګټور دی.
لږ غوړ لرونکي خواړه
هغه خلک چې په دې پنځو سیمو کې ژوند کوي، هغه خواړه خوښوي چې غوړ یې کم وي.
مګر د غوښې، کوچو او پنېر پر ځای، دوی د زیتون په تېلو، کبانو او اووکاډو ډېره تکیه کوي، ځکه دغه خواړه کولیسټرول او د زړه ناروغیو خطر کموي.
د دې تر څنګ ځايي خلک هره ورځ بادام، چارمغز او پسته هم خوري. له یوې خوا صحي خواړه بلل کېږي او له بل پلوه د زړه ساتنې ترڅنګ ګڼې نورې ګټې هم لري.
خمیره شوي خواړه
خمیره شوي خواړه پروبیوټیکونه، باکتریا لري چې صحي او د هضم لپاره ښه دي.
د بېلګې په توګه، میسو ښورا په اوکیناوا کې عامه ده. په هرحال، د خمیره شويو خوړو اوږدمهاله اغېزو په اړه لا زیاتو څېړنو ته اړتیا ده ځکه چې لا تر اوسه هم په بشپړه توګه معلوم نه دي.
کبان
په نیلي زون کې، کب په اونۍ کې درې ځله خوړل کېږي، خو په لږې اندازې. کبان د نورو غوښو پرتله لږ غوړ لري او د غذايي موادو له پلوه بډای دي. په دې کې د اومیګا ۳ فیټي اسیدونه هم شامل دي، چې د دماغ او زړه روغتیا لپاره ګټور دي.
په بریتانیا کې، سپارښتنه کېږي چې کبان په صحي رژیم کې په اونۍ کې دوه وخته شامل وي.
غوښه
د نیلي زون په زون کې غوښه په کمه اندازه خوړل کېږي. د سارډین په رژیم کې غوښه معمولا یوازې د یکشنبې یا په ځانګړو مناسبتونو کې خوړل کیږي.
خو د ټولو سیمو خلک یو شان او لږ غوښه نه خوري. د نیکویا ټاپووزمې نیمایي اوسیدونکي په اونۍ کې له دریو څخه تر پنځه ځله غوښه خوري.
غوښه صحي خواړه دي ځکه چې پروټین، منرالونه او ویټامینونه لري خو باید په خوراک کې یې اعتدال وشي. په ورته وخت کې، دا مهمه ده چې لږ پروسس شوي غوښه وخوړل شي.
اوبه او قهوه
د ډېرو اوبو څښل نژدې د ټولو نیلي زون سیمو ځانګړتیا ده. څېړنې ښیي چې په منظمه توګه د اوبو څښل د ښې روغتیا لپاره ګټور دي.
سربېره پردې، نور مایعات لکه قهوه هم د ځایی خلکو ، په ځانګړي توګه د جاپان په اوکیناوا کې خورا عام څښاک دی.
له خوړو ورهاخوا
کله چې بوټینر د نیلي زون د اوسېدونکو د اوږد عمر په اړه څېړنه کوله، پوه شو چې پر خوړو سربېره، د دوی ورځنی ژوند او فزیکي عادتونه هم په ډېرو برخو کې مهم رول لري.
دلته اوسېدونکي په ورځنيو کارونو بوخت دي لکه باغداري، تګ راتګ او نور کارونه.
دغه راز دوی د شپې خوب او ارام ته ډېر ارزښت ورکوي. د اکاریا اوسېدونکي ماسپښین هم خوب کوي، پداسې حال کې چې لوما لینډا اوسېدونکي په اونۍ کې ۲۴ ساعته د ارام لپاره لري.
خوب د فزیکي او ذهني فشار کمولو او رواني روغتیا لپاره اړین دی او په فزیکي روغتیا هم مثبتې اغېزې لري.
دا هم مه هېروئ چې د نیلي زون اوسېدونکي خورا ټولنیز دي او ډېری وختونه د کورنۍ، ملګرو یا ګاونډیانو سره خواړه شریکوي.
یوازیتوب د ناروغۍ لامل کېږي او له همدې امله د سالمې ټولنې او اړیکو پر ارزښت ټینګار شوی.
ایا د نیلي زون رژیم ستاسو لپاره هم ښه دی؟
ستاسو په ژوند کې د نیلي زون رژیم ځینې عناصر شاملول لکه د سبزیو ډېر خوړل کولای شي په روغتیا مثبته اغېزه ولري.
اصلي موخه باید دا وي چې د مېوو، سبزیو او حبوباتو په ګډون مخلتف خواړه په کافي اندازه وخورئ، خو تر څنګ یې د مالګې، غوړو او شکرې استعمال کم کړئ.
خو لاهم څېړنو او شواهدو ته اړتیا ده چې په منظمه توګه د نیلي زون خوړو سپارښتنه وشي.
ځینې کارپوهان وايي، خلک باید د نیلي زون ځانګړی رژیم تعقیب کړي، خو د هر چا اړتیاوې هم توپیر لري. بله دا چې د هر چا د ژوند ځای او مالي حالت هم یو شان نه وي.
څېړونکو هڅه کړې چې د انسان د بدن او ورسره تړلو احساساتو یوه داسې بڼه یا نقشه جوړه کړي، چې د مینې بېلابېل اړخونه او پر بدن او ذهن یې د اغېزو کرښې په ډاګه کوي.
د فنلنډ د الټو پوهنتون څېړونکو د یادې څېړنیزې بڼې انځورولو لپاره له هغو معلوماتو کار اخیستی چې له سلګونو وګړو سره د سروې، پوښتنو پایله کې ترلاسه شوي دي.
له دې کسانو سره د سروې پر مهال خبرو اترو کې د ۲۷ ډوله مینو په اړه معلومات تر لاسه شوي دي.
د مینې په ډولونو کې رومانتيکه مینه، جنسي مینه، د والدینو، ملګرو، پردیو، طبیعت، خدای او یا ځان سره مینه شامله ده.
له یادو کسانو څخه دا هم پوښتل شوي، چې ایا دوی په خپل بدن کې بېلابېل ډوله مینه احساسوي او د اغېز قوت یې پر خپل فزیکی بدن او ذهن څومره احساس وي؟
پایلو وښودله، چې د مینې بېلابېل ډولونه وجود لري او له کمزورې مینې څخه تر پیاوړې مینې پورې دا را څرګندېږي.
دا څېړنه په یوه ساینسي مجله (فلسفي روان پوهنه) کې خپره شوې ده.
د مینې ځواک
څېړونکي وايي، چې د مینې ځواک پر ټول بدن باندې احساسولی شئ. دا د هغو ځوانو مېرمنو په ځوابونو کې په ډاګه شوې چې لوړې زدکړې یې درلودې او په یاده سروې کې یې برخه اخیستې وه.
فیلسوف پارټیلي ریني، چې د یادې څېړنې په برابرولو کې یې مهم رول درلود په دې هکله وايي:
"که څه هم دا د حیرانتیا خبره نه ده، خو ښه د غور خبره ده، چې نژدې اړیکه لرونکو کسانو سره د مینې ډول یو وي یعنی یو ډول مینه کېږي او ځواکمنتیا یې د نورو مینو پرتله ډېره په شدت سره احساسېږي."
د سروې له ګډونوالو وپوښتل شول، چې د انسان د بدن هغه برخه رنګ کړي چې د مینې احساس ورکوي. او دا احساس څومره ورته خوندور دی هغه که په فزیکي بدن وي او یا که ذهن کې وي، او بله دا چې دا له لمس کولو سره څه تړاو لري؟
په پای کې له دوی څخه وغوښتل شول چې د مینو ترمنځ د نژدې والي درجه بندي وکړي.
فیلسوف پارټیلي ریني وايي:
"د مینې په ډولونو کې هغه یې چې په یوه خاص ډول یو بل سره نژدې وي دې مینې له جنسي او رومانټیک اړخه سر را پورته کړی وي."
څېړونکي وايي، چې د مينې ټول ډولونه په سر کې زيات احساسېږي، خو ځواکمنتیا يې د بدن په بېلابېلو برخو کې توپير لري.
ځینې یې اغیز په سینه کې احساسوي، په داسې حال کې چې نور یې بیا په ټول بدن کې احساسولی شي.
له زړه تر ذهنه یې اغیز
ریني وايي:"دا په زړه پوري وه، چې د احساساتو بدني او رواني ځواکمنتیا او د دې خوندور احساس تر منځ قوي اړیکه ومومئ"
"هرڅومره چې ستاسو بدن کې مینه زیاته احساسېږي هغومره په ذهني ډول هم احساسېږي او دا ډېر په زړه پورې او زړه را ښکونکی وي. "
د ریني په وینا:"کله چې موږ د ډېرې ځواکمنې یا شدیدې مینې پرتله لږ ځواکمنه مینه تجربه کوو، په سینه که مو هم جوش یې کمزوری وي."
دا ځکه چې له پردیو سره مینه کولو کې د فکر کولو پروسه شامله ده. او دا هم کیدای شي ځکه په سر کې وار له مخکې یو خوندور احساس شتون لري.
ریني وايي: "په دې برخه کې باید نورې څیړنې وشي. "
دوی زیاتوي، چې "کلتوري توپیرونه هم په مینه کې مهم رول لوبوي."
د ریني په وینا، که دا څېړنه په ډیره مذهبي ډله کې شوې وای، نو د خدای سره مینه به ډیره شدیده وه.
همدارنګه که چېرې د والدینو او اولاد ترمنځ اړیکه وي له ماشومانو سره ځواکمنه مینه احساسیږي.
ددې بیړۍ کپسول د شنبې په سهار له ځمکې ۱۰۷ زره کیلومتره لوړ د ځمکې پر لور خوشې شو او له ۴۳۲ کیلومتر پر ساعت سرعت او شاوخوا ۲۷۶۰ درجې سانتي ګراد حرارت سره، د ځمکې اتموسفیر ته داخل شو.
ددې بیړۍ کپسول د شنبې په سهار له ځمکې ۱۰۷ زره کیلومتره لوړ د ځمکې پر لور خوشې شو او له ۴۳۲ کیلومتر پر ساعت سرعت او شاوخوا ۲۷۶۰ درجې سانتي ګراد حرارت سره، د ځمکې اتموسفیر ته داخل شو.
د امریکا د فضايي څېړنو ادارې (ناسا) یوه بیړۍ په فضا کې له اوو کلونو تیرولو وروسته د شنبې په ورځ سپتمبر ۲۳ (تلې دوهمه) د امریکا د یوتا ایالت په یوه دښته کې پر ځمکه کښیناسته او له ځان سره یې د فضايي موادو یوه ټوټه هم راوړې ده.
د ناسا ساینسپوهان هیله من دي چې د فضايي موادو دا تر ټولو لویه ټوټه چې تر اوسه ځمکې ته راوړل شوې، د ځمکې او لمریز نظام د جوړښت په اړه به داسې معلومات روښانه کړي چې تراوسه ورباندې انسانان نه پوهیږي.
د "اوسیریس ریکس" په نامه د ناسا دغې فضايي بیړۍ ټول ۶.۲۱ میلیارد کیلومتره مزل وهلی. ددې ادارې رئیس بیل نیلسن وايي، په بیړۍ کې راوړل شوې فضايي نمونه به د لمریز نظام د پیل په اړه جزئیات روښانه کړي او دا به څرګند کړي چې پر ځمکه باندې ژوند څنګه شونی شوی دی.
د ناسا دا بیړۍ په ۲۰۱۶ کې له پرواز وروسته د "بینو" په نوم شهاب باندې کښېناسته او له هغه ځای څخه یې شاوخوا ۲۵۰ ګرامه ډبره له ځان سره ځمکې ته راوړې ده.
د ناسا ساینس پوهې ایمي سایمن وویل چې سپوږمۍ ته د انسانانو له لیږدولو وروسته، له فضا څخه د اسماني ذرو د بیلګو ځمکې ته راوړل د ناسا د تاریخ تر ټولو ستر ماموریت دی.
ددې بیړۍ کپسول د شنبې په سهار له ځمکې ۱۰۷ زره کیلومتره لوړ د ځمکې پر لور خوشې شو او له ۴۳۲ کیلومتر پر ساعت سرعت او شاوخوا ۲۷۶۰ درجې سانتي ګراد حرارت سره، د ځمکې اتموسفیر ته داخل شو.
خو د دې کپسول سرعت د پراشوټ په واسطه کم شو او پرته له کوم زیان څخه پر ځمکه کښېناست.
د ناسا دا بیړۍ اوس د یو بل ماموریت دپاره د "اپوفیس" په نوم شهاب ته لېږل شوې ده. ساينس پوهان وايي، دا شهاب به په ۲۰۲۹ کال کې له ځمکې ۳۲ زره کيلومتره واټن کې تیر شي.
ټاکل شوې چې ناسا به ځمکې ته د راوړل شوې فضايي بیلګې د څیړنو لومړنۍ پایلې د اکتوبر په ۱۱ اعلان کړي.
ساینس پوهانو د سپرم، هګۍ او القاح پرته د انسان جنین په څیر جوړښتونه رامینځته کړي او تمه لري دا به د میندوارۍ پیچلتیاوې روښانه کړي او له هغو ښځو سره به مرسته وکړي چې د ماشوم په زېږولو کې مشکل لري.
خو د مصنوعي جنین په اړه څېړنو تازه اخلاقي اندیښنې هم راپورته کړي دي.
د دې کال په پیل کې، د نړۍ یو شمېر لابراتوارونو په مصنوعي ډول د انسان جنین ته ورته جوړښتونو د تیارولو په لړ کې د خپلو پرمختګونو راپورونه په رسمي ډول د چاپ او بیاکتنې وړاندې خپاره کړل.
خو د یوې ډلې ساینس پوهانو دا ډول څېړنه تازه د "نیچر" په ژورنال کې خپره شوې ده. په دغه ژورنال کې ټولې څېړنې له بیاکتنې وروسته خپریږي.
دا څېړنه ښيي چې ساینس پوهانو په مصنوعي ډول د انسان د حیاتي (سټیم) حجرو د نښلولو په نتیجه کې د انسان د جنین ابتدايي مرحلې ته ورته داسې جوړښتونه تیار کړي چې خپل ځان پخپله تنظیموي.
ځینو ساینس پوهانو دا پرمختګ مهم بللی چې کولی شي د میندوارۍ د خطرناکو لومړیو مرحلو په اړه د رازونو په افشا کولو کې مرسته وکړي.
په لابراتوار کې د جوړو شويو انساني جنین ماډلونو ددې کار دپاره د روښانه اخلاقي قواعدو د اړتیا په اړه هم بحثونه پارولي دي.
د اسرائیل په ویزمن انسټیټیوټ کې د فلسطیني ساینس پوه جیکب هانا په مشرۍ د څیړونکو ډلې د جنین سټیم حجرو ځواک کارولی، کوم چې کولی شي په هر ډول حجرو بدلې شي.
د زیاتره هېوادونو قوانین ساینس پوهانو ته اجازه ورکوي چې تر ۱۴ ورځني جنین پورې ماډلونه جوړ کړي. له ۱۴ ورځو وروسته په جنین کې د دماغ په څېر د انسان د بدن حیاتي غړي وده کوي.
په لابراتوار کې جوړ شوي د انسان جنین ته ورته جوړښتونه
په اسرائیل کې څیړونکي وايي د دوی کار د نورو څېړونکو سره توپیر لري ځکه چې د دوی له خوا په جوړو شویو ماډلونو کې حجرې د جینیکي ترمیم پر ځای په کیمیاوي ډول تیارې شوي، "پلاسینټا، د ژیړو کڅوړه او امینوټیک غار" لري او ریښتیني انساني جنین ته ډېر ورته والی لري.
د برتانیې د فرانسس کریک انسټیټیوټ څېړونکي جیمز بریسکو وویل، دا ورته والی کولی شي په انسانانو کې د سقط جنین او د میندوارۍ د نورو ستونزو په حل کولو کې مرسته وکړي.
یو شمېر ساینس پوهانو چې د انساني جنین د ماډلونو په جوړولو کې برخه نلري، ټینګار کړی چې دا ماډلونه باید د انسان جنین ونه ګڼل شي.
د موډلونو په جوړولو کې د بریالیتوب کچه هم ټیټه ده، ځکه چې د سټیم حجرو په سمه توګه تنظیم هر ځل شونی ندی.
خو د انګلستان د ریډینګ پوهنتون د بیولوژي څانګې کارپوه ډاریس ویډرا وايي، بیا هم، "په تېر کال کې د شویو ورته مطالعاتو برعکس، د جنین تازه جوړ شوي ماډلونه ټول هغه حجرات لري چې د انساني جنین په مقدماتي مرحله کې په جنین کې موندل کیږي."
وروستۍ څیړنه ښيي چې "د انسان د جنین ماډلونه خورا پیچلي شوي او د اصلي جنین د جوړېدو د پروسې سره یې ورته والی نور هم زیات شوی دی."
ډاریس ویډرا وايي، دا پرمختګ ښيي چې "د پخوا په پرتله اوس یو قوي تنظیمي چوکاټ ته اړتیا ده."
د بریتانیې د کیمبرج پوهنتون، د حیاتي حجراتو په اساس د انسان د جنین ماډلونو جوړولو دپاره په دغه هېواد کې د کاري چوکاټ رامینځته کولو په هدف پروژه پیل کړې ده.
د برتانیا قانون په لابراتوار کې تر ۱۴ ورځو زیات د انسان جنین جوړول منع کوي خو دا قانون پر وروستیو څېړنو باندې ځکه نه پلی کیږي چې په دغو څېړنو کې حجرات په مصنوعي ډول جوړ شوي دي.
بیا هم، زیاتره څیړونکو په رضاکارانه ډول د خپلو څېړنو دپاره د ۱۴ ورځو حد ټاکلی دی.
د اسرائیل د ویزمن انسټیټیوټ څیړنې هم خپل ماډلونه د ۱۴ ورځو څخه زیات ندي رامینځته کړي او وايي، د انسان یا حيوان رحم ته د دغو ماډلونو د لیږدولو پلان نلري.