دید نو : برخورد نرم تر

نوشته راجیف چاندراسکران R.Chandrasekran
عضو شورای نویسنده گان «واشنگتن پوست»
جمعه بیستم نوامبر ۲۰۰۹ع.

گزارشگر به زبان پارسی

صدیق رهپو طرزی

آن گاهی که هیات عالیرتبه ا. م. امریکا به رهبری خانم «کلینتون»، روز چارشنبه نزده ام ماه نوامبر ۲۰۰۹ع. برای صرف نان شب وارد کاخ ریاست جمهوری در «کابل» گردیدند، نمی دانستند که «کرزی»، رییس جمهور کشور، در برنامه اش چی چیزی برای گفت و گو دارد و یا این که مساله های پُر درد سر مانند فساد و فرمانروایی درست، میزبان شان را بار دیگر ناراحت و عصبی خواهد ساخت.
اما، «کرزی» به جای این که بر مناقشه های قدیمی نگاهی بیندازد، باخویشتن چندین عضو کابینه را به همراه آورده بود تا در باره رشد، انکشاف و امنیت بحث نمایند. او درمورد راه های برخورد با فساد به صورت همه جانبه روشنی انداخت. او در حالی که قابلی پلو، کباب گوشت گوسپند و قورمه های گونانگون برای مهمانان صرف می شد، نگاهی به میز انداخت و یاد آور شد که او به این تصمیم دست یافته است که ا. م. امریکا «شریک پــُراهمیت» در دور دوم کارش می باشد.
این بار امریکاییان تلاش نمودند تا فضای آرام، پذیرا و شادی را به میان بیاورند. خانم «کلینتون» کــُرتی خامک دوزی گلداری را که در سفرهای پیشینش از «افغانستان» خریده بود، به بر نموده بود. او در باره خاطره هایش از «ارکانساس» و دوران کارش در مجلس «سنا» یاد آوری نمود. او به گزارش «افغانان» که چگونه به تازه گی دوازده تن سیب به کشور «هند» از راه هوا صادر نموده اند، با دقت و دلچسپی گوش داد.
در حالی که «اوباما» به این تصمیم که چقدر سرباز دیگر به «افغانستان» بفرستد، نردیک تر شده است، جنرالان و دیپلماتانش دیگر از شیوه برخورد شدید ــ در لحظه های کنونی ــ با «کرزی» فاصله گرفته و تلاش می نمایند تا فضای گرمی را در این رابطه ها سرو سامان بدهند. آنان به این نتیجه دست یافته اند که برخوردهای اولی شان ممکن بر منسبت های میان دو کشور بیش تر صدمه وارد کرده باشد، تا وضع را به تر. این امر، بر ذهن شکاک، ناراحت و پــُر نگران رهبر کشور که حکومت . م. امریکا به او به حیث یک شریک نیاز دارد، فشار زیاد وارد نموده است.
یک مقام رسمی به ین باور است، ٫٫ ما نبایست از سیاست داشتن تنها «فشارجنگی» در این سرزمین کار می گرفتیم... در چنین روشی تنها کاری که می توان انجام داد، انداختن بار ملامتی را بر شانه های یکدیگر است و بس،،
در بحث هایی که جریان یافتند و دیدگاه هایی که ارزیابی شدند، می توان به این باور دست یافت که از برخورد نوین در خط از «سرگیری» مناسبت ها و رابطه ها، کار گرفته می شود. دراین راستا، رابطه های نزدیک تری با وزیران و والیان بر قرار می گردد، زیرا بسیاری به این نتیجه دست یافته اند که «کرزی» در یک ساختار سیاسی به شدت نا متمرکز از نفوذ کم تری بر خوردار است و توانایی تصفیه جنگ‌سالاران محلی، متنفذین و تیکه داران قدرت را ندارد. در این راستا، س. آ. ای افسر عالرتبه اش را که فرد آزموده یی است، تجربه دراز مدت کاری را در محل دارد، و دارای رابطه نزدیکی با «کرزی» می باشد، به «کابل» فرستاده است. هم چنان، آقای «هالبروک» نماینده ویژه وزارت خارجه امریکا، که در گذشته شیوه برخورد بی ملاحظه اش، اعصاب رهبر «افغان» را خرد نموده بود، بیش تر نیرویش را برای شکل دهی سیاست «واشتنکتن» و از سوی دیگر، جلب حمایه جامعه جهانی برای عملی نمودن برنامه های بازسازی، انکشاف و رشد، متمرکز می نماید.
چنین باور وجود دارد که ورود تشنچ در رابطه ها میان دور کشور، نتیجه تصمیم های «کاخ سپید» که در خط تلاش برای بهبود کار فرمانروایی به تر حکومت در «افغانستان» صورت گرفت، می باشد. آن گاهی که «اوباما» به مقام ریاست جمهوری در امریکا برگزیده شد، به کار گفتگو ماهانه که از راه کنفرانس های تصویری از دور میان «بوش» و «کرزی» صورت می گرفت، نقطه پایان گذارد. «اوباما» به «هالبروک»، مرد سخت گیر، کار پر احساس و ظریف فشار بر «کرزی» را برای مقابله با فساد و مدیریت نادرست که زمینه را برای حضور بیش تر «طالبان» فراهم نموده بود، سپرد. حکومت امریکا نیز به روشنی این امر را نشان داد که خواستار حضور پــُر عدد نامزدان برای انتخاب ریاست جمهوری در «افغانستان» است، تا «کرزی» را به مقابله بخوانند.
با آن که در میان گروه امور امنیتی «اوباما» این باور وجود دارد که «کرزی» رهبر نا موثر و نا موفقی است، اما، در ماه های آخر برخی از اعضای عالیرتبه در برابر خویش این پرسش را کاشته اند: آیا این اقدام ها خود سبب نشده اند تا «کرزی» دست به کار هایی بزند که در مسیر خلاف میل «کاخ سپید» جریان یافتند؟ در این راستا می توان از نزدکیش با جنگ‌سالاران قدیمی، آزادی قاچابران تریاک از زندان و تهدید در خط برکناری وزیران شایسته، مشتی از نمونه خروار آورد. مقام های یاد شده اکنون چنین می اندیشند: «کرزی»، رهبر سرکش قبیله یی که با مهارت شگرفی خط بدل می نماید، زیر فشار شدید به این امر دست می یازد تا مانند بند باز ماهری توازن میان گروه های رقیب را در حکومتش سامان بخشد. هرگاه او احساس نماید که دیگر فشاری بر او وارد نمی شود، شاید به تر عمل نماید.
در میان ناقدان حکومت «اوباما» در بر خورد با «کرزی» بیش تر از همه مقام های عالیرتبه نظامی قرار دارند. اینان این پرسش را به میان می کشند: چرا وزارت خارجه، کارشناسان بیش تر ملکی را برای یاری رساندن به رهبر «افغان» که امور اداره را سر و سامان به تر ببخشد، و راه را برای رسیدن به هدف های «امریکا» هموار بسازد، گسیل نداشته است؟
یک افسر عالی مقام وزارت دفاع چنین می گوید، ٬٬ ما با «کرزی» چنان بر خورد می نماییم که گویا او «میلاسویچ»، رهبر پیشین «سرب» است. کسی که «هالبروک» بر او فشار وارد نمود تا موافقت نامه صلح را در سال های نود امضا نماید. این نمونه در «افغانستان» کار نمی دهد.،،
هیزم بر آتش تشنج
«کرزی» بار اولی که نشان داد تا مناسبت هایش با ا. م. امریکا رو به وخامت می رود، درست ده روز پیش از مراسم سوگواری «اوباما» بود. «بیدن» در آن گاه، برای صرف نان شب در همین کاخ یا ارگ آمده بود. در جریان همان صرف نان بود که «کرزی» مساله مرگ و میر افراد ملکی را در جریان عملیات جنگی ا. م. امریکا و «ناتو» به میان کشید و واکنش او را خواستارشد.
«بیدن» به او گفت که «کزری» مساله را بیش از اندازه سیاسی می نماید و «اتهام هایی» را بر آنان در برابر مردم و ملا عام وارد می نماید. «کرزی» دربرابرش دست به استدلال می زند و فضای پــُرتشنج همه جا بال می گسترد. شاهدی در این زمینه به یاد می آورد، ٫٫ «بیدن» قدری هیجانی می شود و «کرزی» به خود می خورد و او هم احساساتی می شود.،،
بعد ها خانم «کلینتون» بر این آتش هیزم ریخت. او در جریان بحث «سنا» در مورد مقرری اش «افغانستان» رایک ٫٫دولت تریاکی،، خواند که در آن حکومتی بر سر اقتدار ٫٫دارای ظرفیت پایین بوده و در طاعون فساد دست و پای می زند،،. آن گاهی که «هالبروک» هفته بعد به حیث نماینده ویژه برای «افغانستان ــ پاکستان» مامور شد، این دیپلومات به صورت آشکارا این آرزویش را نشان داد که مایل است تا «کرزی» در انتخابات به چالش کشانده شود. او در جلسه های وزارت خارجه و محفل های متعدد در «واشنکتن»، در مورد «اشرف غنی» مامور سابق «بانک جهانی» که داد سخن از مبارزه با فساد سر می داد، اما، پایگاه مردمی در «افغانستان» نداشت، گپ می زد.
در آن زمان دیگران نیز در پشت میز های اداره ا. م. امریکا هنگام ارزیابی شان از «کرزی» با لحن تندی حرف می زدند. یک مقام رسمی چنین به یاد می آورد که او را به حیث «رهبر طرح» نمودم اما، دو مامور دیگر که سند های سری «کاخ سپید» را خوانده اند، با شگفتی متوجه شدند که در آن از حمایه برای انتخاب مجدد «کرزی» خبری نبوده است. «هالبروک» و دیگران به صورت علنی بر برنامه هایی کار می کردند که یاری امریکا را برای رشد و انکشاف به والیان و وزیران به صورت مستقیم، بفرسنتد.
مقام های عالی در حکومت امریکا به این باور دست یافته بودند که با وارد کردن فشار بر «کرزی» او را وادار می سازند تا از شدت فساد بکاهد و حکومت داری درستی را سامان بدهد. اینان هم چنان امیدوار بودند که تا با تشویق رقبا در برابر «کرزی» به او یاد آور شوند که دیگر مرد سوگلی و دردانه «واشنگتن» نیست.
اما، هیچکدام از این تیر های به هدف نرسیدند. مخالفانش به این باور اند که «کرزی» زیر این فشار به خود آمد. تا جایی به این دلیل که نمی خواست که گوش به فرمان باشد و از سوی دیگر به این نتیجه رسید که مقام های حکومت «اوباما» توانش را کم ارزیابی کرده بودند. نشانه هایی که از «واشنگتن» می رسید پــُر از اضداد بودند. در حالی که «بیدن» و دیگران بر او فشار وارد می کردند تا برادرش را از مقام ریاست شورای ولایتی «کندهار» بر کنار نماید، زیرا به دست داشتن در قاچاق مواد مخدر متهم است، از سوی دیگر سی. آی. ای. به خاطر این که او اطلاع های مهمی را در خط مبارزه با دهشت افگنی در دسترش قرار می داد، پیوند تنگاتنگی با او بر قرار نموده بود.
برخورد ا. م. امریکا هنگام انتخابات در «افغانستان» نتیجه های سرچپه یی را بار آورد و موقعیت «کرزی» را بیش تر از پیش محکم نمود. در این مورد «جلالی» وزیر داخله سابق که خود مدتی نامزد ریاست جمهوری بود، می گوید، ٫٫هیچکدام به دور یک نامزد گرد نمی آمدند. هر یک از نامزدان فکر می کردند که مورد پسند و دردانه «امریکا» هستند.،،
در این میان «کرزی» توانست تا چهره های مهم مخالف را با وعده دادن موقعیت های در حکومت جدید، به دورش گرد بیاورد.
این ترس که دیگر از جانبداری ا. م. امریکا بهره ندارد، او را تشویق نمود تا «فهیم» را که جنگ‌سالار سابق بود و مهتم است که در قاچاق مواد مخدر و فساد دست دارد، به حیث معاون رییس جمهور نامزد نماید.
«رونالد نیومن» سابق سفیر امریکا در کابل» چنین می گوید، ٫٫ ما دست به کار های سیاسی دارای هم بُعد در این کشور زدیم. هرقدری که ما بر او فشار بیش تر وارد ساختیم، به همان اندازه او را به سوی حامیان بد راندیم.،،
هنگام پایان زمان برای دور دوم که برابر به هشت مارچ می شد، همه در «واشنگتن» به این نتجه دست یافتند که «کرزی» در دور دوم انتخاب می گردد. اما، تلاش کم تری برای بهبود رابطه ها صورت گرفت. با آن که حکومت امریکا تلاش نمود تا موقعیت بیطرفی خویش را نشان بدهد، «کرزی» بر اساس دید مشاورانش نگاه دیگری به مساله داشت.
یکی از مشاوران می گوید، ٫٫ او به این باور دست یافته بود که «واشنگتن» خواستار باختش می باشد.،،
انتخاب های مورد مناقشه
«هالبروک» همراه با «آیکنبری» سفیر امریکا در «کابل» روز بیست و یک ماه اگست به قصر ریاست جمهوری شتافتند و با «کرزی» در اتاقی که تا چت چوب کاری شده بود، ملاقات نمودند تا در باره دور جدید حکومتش، اگر او برنده شود، مذاکره نمایند.
با آن که هنوز یک بخش کوچک رای ها شمرده شده بود و همزمان با آن گزارش هایی از تقلب گسترده به «کابل» می رسید، «کزری» به امریکاییان یاد آور شد که برنده انتخاب ها ست.
«هالبروک» برای «کرزی» خاطر نشان نمود، ٫٫ رای ها هنوز شمار نشده اند!!،،
«کرزی» با بی اعتنایی پاسخ داد، ٫٫ من بردم.»
«هالبروک» گپ را دور داد. اما، یک لحظه بعد مساله انتخاب ها را بار دیگر پیش کشید. او از «کرزی» خواست که اگر اکثریت رای را به دست نیاورد، چی واکنشی را نشان می دهد؟ اما، یک مقام رسمی «افغان» به روزنامه‌ نگاران یاد آور شد که «هالبروک» بر «کرزی» فشار وارد نمود که حتا پیش از این که نتیجه ها روشن شود، بایست به دور دوم موافقت نماید. با آن که «هالبروک» و هم چنان «آیکنبری» تا صرف نان شب در آن جا ماندند، اما دیدار شان با تشنج به پایان رسید.
بعد تر «کرزی» تلاش نمود تا با «اوباما» تلفونی گپ بزند و شکایتش را مطرح نماید. اما، ماموران «کاخ سپید» با رهبر «افغان» برخورد نادرستی نمودند. برایش گفتند که در آن جا نیست. «کرزی» سعی کرد خود را به «کلینتون» برساند. با او همان بر خورد صورت گرفت.
یکی از مشاوران «کرزی» به یاد می آورد، ٫٫او جوش می خورد.،،
بعد ها باری «هالبروک» گفت، ٫٫ حالا که به عقب نگاه می نمایم سو تفاهم بدی صورت گرفت.،،
آن گاهی که در میانه ماه اکتوبر روشن گردید که با حذف رای های باطل شده، رای «کرزی» به کمتر از نصف می رسد، ادارده امریکا به تلاش افتاد تا به «کزری» خاطر نشان کند که دور دوم را بپذیرد. «هابروک» به «کابل» رفته نمی توانست. مناسبت ها و رابطه هایش هنوز سرد سرد بود. بعد، به «کرری» سناتور، که در سفر منطقه یی مصروف بود، این ماموریت سپرده شد.
او در تمام چار روز سفر، بیش از بیست ساعت با او گپ زد و او را تشویق نمود تا به دور دوم انتخاب برود. سناتور که با برخورد پــُرفشار موافق نبود، از سیاست نرمش بهره گرفت. پیاله های چای یکی پی دیگر می نوشید، از روزگار شکست خود حرف می زد و در باغ ارگ ساعت ها با هم قدم زدند. این امر، این مرد سرکش را رام نمود.
در این میان «زلمی خلیلزاد» نماینده «بوش» در «کابل» که هنوز هم رابطه نزدیک با «کرزی» دارد، یاد آور شده بود، ٫٫بایست برایش احترام و توجه قایل شد. نمی توان برایش درس داد. بایست به گپ هایش گوش فرا داد. باید درک نمود که چرا او فکر می نماید که نمی توان کاری انجام داد و بعد با شیوه سازنده راه حل می یابد.،،
انتظار ها و توقع های نو
آنانی که دستی در کار سامان دهی هدف رزم آریانه (استراتژیک) جدید دارند، به این باور بودند که تا زمانی که مساله انتخاب ها حل نمی گردید، کاری از آنان ساخته نبود. یکی از اینان به یاد می آورد، ٫٫ روزگار سختی بود. دریای پر آب مناسب ها، تا ته خشکیده بود.،،
مقام ها رسمی در «واشنتگتن» آرام آرام سطح انتظار ها و توقع ها را از «کرزی» پایین آوردند.
یکی از آنان یاد اور می شود، ٫٫ این که برویم در ارگ وبرایش بگوییم که این کار راسر به راه کن! و آن کار را انجام بده. او موافقتش را بیان می نماید. اما، بعد می بینی که آب از آب تکان نخورده است. ممکن به دلیلی که او مرد کله شخ است. از سوی دیگر، بایست این را روشن بیان نمود که نباید از او انتظار داشته باشیم تا مساله هایی را حل نماید که قدرتش را ندارد.،،
اداره امریکا به این باور است که رییس جدید سی. آی. ای در «کابل» آدم موثری در خط تشویق «کرزی» برای پاسخ دادن به نگرانی های ا.م. امریکا، می باشد. این فرد که به تازه کی ها در «شرق میانه» ماموریت داشت، گروهی را رهبری نمود تا برای به دست آوردن حمایت سران قبیله در «اروزگان» به نفع «کرزی» در سال ۲۰۰۱ ع. دست به فعالیت بزنند. همین منبع یاد آور شد که جنرال «کریستل» فرمانده امریکا و «ناتو» در «افغانستان» برای ارسال این فرد به «کابل» روی موافقت نشان داد.
با آن هم فکر نمی شود تا برخورد امریکا با وضع جدید بسیار هم پــُر نرمش باشد. خانم «کلینتون» در مذاکره خصوصی نود دقیقه یی که با رهبر «افغان» پس از صرف نان شب داشت، با روشنی بیان داشت که آینده رابطه های مان پیوند نزدیک با سرو سامان یافتن کار حکومت دارد. او از «کرزی» خواست تا در کار انتخاب اعضای کابینه نو ظابطه ها را در نظر بگیرد، نی رابطه ها را. او هم چنان یاد آور شد که کمک های انکشافی و امنیتی امریکا با درجه پیشرفت در رسیدن به هدف های نشانی شده، رابطه تنگاتنگ دارد.
برخی از مقام های عالیرتبه به این باور اند که در این راستا، ٫٫ کدام دگرگونی ژرفی رخ نداده است، اما، لحن ابراز نگرانی ها تا اندازه یی فرق کرده است.،،
خانم «کلینتون» پس از آن که «کرزی» در بیانیه مراسم سوگند از بر خورد جدی با فساد، و ایجاد محکمه ویژه یی برای رسیده گی به جنایت های مقام های بلند رتبه و هچنان اعلام دارایی های این مقام ها، سخن راند، به روشنی یاد آور شد، ٫٫ ما در کنار مردم «افغانستان» ایستاده ایم... با دقت و جدیت مراقب آن هستیم که این وعده ها چگونه عملی می گردد.،،
پایان
شهر «گت تینگن» در «جرمنی»
۲۰ نوامبر ۲۰۰۹ع.