په داسې حال کې چې ولس شکايت کوي چې په بازارونو کې د زړو بانک نوټونو د ډېر والي په سبب، په راکړه ورکړه کې له ستونزو سره مخ دي او ځينې صرافان هم دا ډول بانک نوټونه نه اخلي؛ د افغانستان بانک اعلان کړی چې د سنبلې د میاشتې له لومړۍ نیټې نه د افغانیو رنګ شوي، سوري او په وینو ککړ بانک نوټونه نه اخلي. د افغانستان بانک ویاند ایمل عاشور ویلي چې وروسته له پنځه ورځو به دا بانک د افغانیو هغه بانک نوټونه چې پرې رنګ اچول شوی وي، د وینو په څاڅکو ککړ وي او یا په قصدي ډول سوري شوي وي وانخلي. عاشور زياتوي د افغانستان بانک د نامناسبو بانک نوټونو د ټولولو لپاره یوه زمانې موده ټاکلې چې د راتلونکې چهارشنبې په ورځ پای ته رسیږي
.
دا په داسې حال کې ده چې د افغانستان بانک د وینا له مخې هرکال د ۵ څخه تر ۶ ملیاردو په ارزښت سره افغان بانک نوټونه د زړښت له کبله له منځه ځي. په تیرو لسو کلونو کې شااوخوا ۴۰ ملیارده افغانۍ د زړرښت له کبله د چلښت څخه غورځیدلی دي. د دوی د معلوماتو له مخې هر بانکی نوټ د پنځو کلونو د استعمال وړتیا لري خو د ځینو لاملونو له په دوه یا دريېو کلونو کې بانک نوټونه له چلښته لويږي.
بانک نوټونه ولې ژر زړيږي؟
د خوښۍ په مراسمو کې د کاغذي بانک نوټونو شيندل او پاشل، په لويه کچه د بانکونو پر ځای په کورنو کې د پيسو ساتل، د جيبي بکسو پر ځای په ازاده توګه په جيبونو کې د پيسو ساتل، په ډيری مواردو کې د ميرمنو لخوا د ساتلو په موخه د کاغذ پيسکي پورې د پيسو تړل، د الکترونيکي بانکدارۍ نه شتون او يا ورته پاملرنه نه کول، د بانکي نوټونو د کاغذ د کيفيت ټيټوالی او په عام ولس کې د پيسو د ساتلو د عامه پوهاوي نه شتون؛ هغه لاملونه دي چې د افغاني بانک نوټونو د ژر زوړوالي او له منځه تلو سبب شوي دي.
په راکړه ورکړه کې د زړو بانک نوټونو حال
په ټول افغانستان کې د افغانيو زړو بانک نوټونو د پلورونکي او اخيستونکي همداشان په موټرو کې د چلونکي او مسافر تر منځ د لوی جنجال سبب شوي دي. هره ورځ په لسګونو داسې جنګونه ترسره کيږي چې پيل يې له زړو افغانيو د ورکولو يا اخيستلو ترسره شوی وي. په وروستيو کې چې کله د افغانستان بانک د زړو بانک نوټونو د نه چلښت خبر ورکړی دی؛ هره ورځ د موټر چلوونکي او مسافر او يا د پلورونکي او پيرودونکي تر منځ جنجال رامنځته کيږي. يو وايې نوټ دې زوړ دی نه يې اخلم، مقابل کې يې ويل کيږي چې ما خو په خپل کور کې يا خپل ماشين کې نه دی چاپ کړی چې ته يې نه اخلي، بلاخره خبره تر فزيکي شخړې ورسيږي. يعنې داسې ويلای شو چې په وروستيو کې د افغانيو زاړه بانک نوټونه هم په افغانستان کې د دوه نفرو تر منځ د جنجال په يو عامل بدل شوي دي.
ملامت څوک دی؟
د افغاني بانک نوټونو د زړښت او ژر له منځه تلو په ستونزه کې حکومت او ولس په مساوي توګه پړ دي. حکومت ځکه پړ دی چې د بانک نوټونو د کاغذونو کيفيت يې ډير ټيټ دی، ولس ته د پيسو د ساتلو عامه پوهاوی نه ورکوي، بانکدارۍ سيستم ته يې کار نه دی کړی، په ودونو او د خوښۍ په نورو مراسمو کې د ولس لخوا د شيندلو په مخنيوي کې جديت نه لري. او همداسې نور لاملونه.
ولس ځکه پړ دی چې د پيسو د ساتلو فرهنګ نه مراعات کوي، د خوښۍ په مراسمو کې کاغذي پيسې شيندل کيږي، په غوړيو، مبلايلو، وينو، رنګ، نکريزو او نورو مايعاتو په ککړو لاسونو يې اخلي، د جيبي بکسې پر ځای يې په آزاده توګه په جيب کې منډي. ماشومانو ته يې په لاس کې ورکوي، له ورځنۍ اړتيا زیاتې پيسې په بانکونو کې نه ساتي او همداسې نور هم.
د ولس د دغې ستونزې اصلي سبب هم خپل افغاني هويت (افغانۍ) ته ارزښت نه ورکول دي. ځکه ولس ته که د ډالرو يوې افغانۍ نوټ ورکړل شي نو په ډیر درناوي او پوره مراقبت يې په جيب کې په بکسه کې ساتي، حتی دومره دقيقه ساتنه يې کوي چې په منځ يې قات کوي هم نه او تر ډيره هڅه کوي چې ځای ورته پيدا کړي او همداسې سيده يې په جيب کې ځای کړي. خو افغانۍ بيا راواخلي او د پخوانيو زړو ښځو په شان په منځ کې راقات قات کړي، ځينې يې بيا لکه د سګريټ په شکل ميله ترې جوړه وي او ځيې یې بيا د تغويذ په شان شپاړلس ځايه قات راقات کوي.
حل لار څه ده؟
- که امکان يې وي نو بانکي سيستم دې عصري شي ا و په ورځنيو معاملو کې راکړه ورکړه بايد د نغدو پيسو پر ځای په برښنايې کارتونو ترسره شي
- نوي بانک نوټونه دې په لوړ کيفيت چاپ شي، یعنې د بانک نوټونو د کاغذ کيفيت او جسامت يې بايد مناسب وي
- په محفلونو کې د پيسو شيندل د حکومت لخوا په جدي توګه بند شي او پر سرغړونکي دې جرمانه کېښودل شي
- حکومت دې عامو خلکو ته د پيسو ساتلو عامه پوهاوی ورکړي.
- ولس هم بايد د بانک نوټونو د ساتلو فرهنګ مراعات کړي.
- په لويو پلورنځيو او که امکان وي په کوچنيو عامو دوکانونو کې دې هم د ATM ماشينونو ولګول شي.
- د خلکو لخوا د ورځني ژوند د اړتيا څخه زياتې روپۍ دې په بانکونو کې وساتلې شي.
- په ازاده توګه په جيب کې د پيسو د ساتلو پر ځای دې په جيبي بکسه کې وساتل شي.
لیکنه : خوشحال آصفي