زلمی نصرت

دنمارک

۱۶.۰۷.۲۰۲۵

افغانستان ته د رسمیت انکار نه، د واقعیت منل پکار دی. په تاریخ کې ځینې پریکړې داسې وي چې د شیبو له حساب نه٬ د نسلونو د برخلیکونو حساب ته تیریږي.

 د امریکې وتل له افغانستانه همداسې یوه پریکړه وه. دا یوازی د عسکرو وتل نه وو٬ دا د یوې اوږدې شل کلنې خونړی جگړې د استراتیژۍ پای ته رسیدل وو٬ چې ناکامه او نیمگړې پاتې شوه. خو ددې هر څه سره٬ سره لا هم د هغو کسانو غږونه اوریدل کیږي٬ چې خپله یې وتل غوښتل او نن د پاتې کیدو خبرې کوي.

ډونالډ ټرمپ چې د دوهم ځل لپاره د امریکا د ولسمشرۍ څوکۍ ته د تگ هڅه کوله، یو له هغو کسانو څخه و چې په خپلو کمپاینونو کې‌ یې له افغانستانه د وتلو خبره بار بار تکراروله او ټینگار یې کاوه چې: «موږ هلته ماته خوړلې، جگړه اوږده شوې، پیسې ضایع شوي، او متحده ایالات نشي کولی چې هلته نور پاتې شي او مونږ نشو کولای چې د افغانستان د وگړو ۵۰ سلنه افغانان ووژنو. ده به ټینگار کاوه چې افغانستان د امریکې نه، بلکې دا  د سیمې د هېوادونو لکه روسیه، چین او هند مسولیت دی چې د افغانستان د وضعیت مسولیت ومني او زمونږ نه وروسته نقش ولوبوي». افغانستان د هغه له پاره نور یو بوج و نه یوه ژمنه.

 خو د  لږ وخت تیریدو سره د هغه دریځ  هم بدل شو او نن ورځ، هماغه ټرمپ، چې پرون ‌یې له وتلو ملاتړ کاوه، بې‌اساسه نیوکې کوي٬ بې اساسه تورونه لگوي٬ او آن دا ادعا کوي او وایې چې٬ چینایان بگرام اډه نیولې٬په داسۍ حال کې چې زلمي خلیلزاد څو وارې دا ادعا رده کړې او نوموړی تل دا وایي چې له افغانستان سره مستقیم او رسمي تعامل د متحده ایالاتو په گټه دی.

 له امریکې وروسته٬ سیمه اوس د یوې سترې ازموینې  سره مخامخ شوې ده. افغانستان شل کاله د یو نړیوال ماموریت  په نوم اشغال و٬ خو نن هغه وخت راغلی چې سیمه ایز هیوادونه باید تصمیم و نیسي.

 اوس سیمه ایز هیوادونه٬ ایا له یوه واقعیت سره  به  رسمی تعامل کوي٬ که به د انکار په تورو عینکو کې سیاست سنجوي او د امریکې سترگو ته به ور گوري؟

 روسیې، له  یو لړ اوږدو سنجشونو  او ارزونو څخه وروسته، د افغانستان اوسنی نظام په رسمیت وپېژاند. دا یواځې یو دیپلوماتیک گام نه و، دا یوه ساده سیاسي پریکړه نه ده بلکې یو ستراتیژیک پیغام دی چې٬  د سیمې د ثبات٬ اقتصادي گټو او ستراتیژیکو اړتیاوو پر بنسټ اخستل شوې پریکړه ده.

افغانستان له ټول درز او درد سره اوس یو واقعیت دی، نه یو خوب او خیال. نه یې انکار ممکن دی٬ نه یې حذف.  افغانستان، له ټولو سختیو سره سره، لا هم پر خپلو پښو ولاړ دی. د خلکو ستونزې شته، اقتصادي چلنجونه هم شته، ټولنیز چلنجونه هم شته٬ سیاسی چلنجونه هم شته٬ نظامي چلنجونه هم شته٬ خو دا هېواد ژوندی دی، د پرمختگ٬ بیا رغونې٬ ثبات او نظم په لور گامونه اخلي، او د رسمي تعامل حق لري.

 هغه نظام چې نن ورځ په کابل کې حاکم دی٬ که هر نوم ورته ورکړ شي٬ په خپل چوکات کې د واک٬ قانون او ټولنیز نظم مرکز دی٬ چې ور سره رسمي تعامل٬ د هغو هیوادونو په ګټه دی چې غواړي د سیمې په راتلونکې کې رول ولري.

 چین چې د سیمې یوه اقتصادې ستنه ده٬ باید پوه شي چې د افغانستان منزوي پاتې کیدل د ټولې اسیا لپاره خظر ناک ثابتیږي. همدارنگه هند چې له تاریخې پلوه یې تل په افغانستان کې یې نفوذ درلود٬ هم باید خپل تاریخي مسولیت ادا کړي.

اوس ددې وخت نه دی چې د تیر ماتې یا بریا حسابونه وکاږو٬ بلکه د واقعیتونو په رڼا کې باید پریکړې وشي او امارت هم باید د نړۍ واقعیتونو نه سترگې پتې نکړي.

رسمیت پیژندنه یوازې یو سیاسي عمل نه دی٬  بلکې یو اعتراف دی٬ اعتراف پر دې چې دا هیواد٬ یعنی افغانستان له ټولو خنډونو او ستونزو سره٬ سره لا هم ولاړ دی٬ ژوندی دی ٬انارشیزم له منځه وړل شوی٬ د بیت المال چور او د چپاول نشته٬ د تجزیې خطر نور گواښ نه دی٬ نو ځکه افغانستان٬ د خبرو٬ تعامل او د تفاهم مستحق دی.

 لنډه دا چې: چین او هند، د سیمې دوه ستر قدرتونه، اوس د انتخاب پر لارو ولاړ دي. یا به د واقعیت غږ ته غوږ نیسي، او له افغانستان سره به رسمي تعامل کوي، یا به د انکار پالیسۍ دوام، د سیمې د بې‌ثباتۍ لامل شي.

د افغانستان منزوي کول نه د حل لاره ده او نه هم د چا په گټه. نه د ټرمپ تورونه د منلو وړ دي، نه د قدرتونو چوپتیا.

میرعبدالواحد سادات  1

به بهانه اظهارات اخیر « جنرال » سمیع سادات

این اقا که « مقر فرمانده » شان در واشنگتن در یک تعمیر مجلل نزدیک به قصر سپید است ، هر از گاهی و در حالیکه سیگار دود مینماید ، سخنان مشمیز کننده و اراجیف را بخورد رسانه ها میدهد .

البته در افغانستان در پهلوی آفات و بلیات فراوان ، لافوک های حرفوی و تا سطح امپراپوف کم نیستند که حرف های شان ببرکت کهکشان انترنیت ثبت تاریخ و برای همه قابل دسترسی است .

در «ورق گردانی وضع » جهان این اقایان که فرسخ ها دور از وطن ، زندگی مسافری و مهاجرت را سپری مینمایند ، هر باریکه اقای ترامپ ( زنگی مست گوش بریده » ، اقای تزار پوتین و یا کدام قلدر و ارباب دیگر جهان ، « سرفه » نموده و حرف و حدیث به آدرس افغانستان ایراد نمایند ، مزاج شان تغیر و نقل مجلس رسانه ها می‌شوند و از آسمان و ریسمان گز مینمایند .

میدانیم که درین شب وروز و بعد از « پیشدستی » پوتین و صدور حکم محکمه جزایی بین المللی ، در رابطه به رهبر طالبان ، بازار این حرافان گرم است و چنانچه اقای « جنرال » دو روز قبل و از همان « مقر فرمانده » ، اخطار صادر کرد :

« آماده بازداشت آن‌ها هستند…

می‌دانم آنها مقاومت می‌کنند و ممکن است به این دلیل به آنها شلیک کنیم.»

واه ، واه نام خدا !

دعوی مردان این عصر انفعالی بیش نیست

شیر می‌غرند و چون وامی‌رسی بزغاله‌اند

( حضرت بیدل )

البته انگیزه مکث و مرور این قلم موارد آتی است :

شاید اقای « جنرال » متوجه عواقب ، لاف و‌پتاق خود نباشد .

در گام نخست :

حکم آن محکمه مشهور و نه چندان با اعتبار جهان را مسخره مینماید :

آیا در اساسنامه آن محکمه چنین ، حکم وجود دارد که :

فیصله انرا ، این اقا تطبیق نماید ! ! !

شاید اقای « جنرال » مربوط « بلک واتر » باشد .

اما بیاد داسته باشد که دولت امریکا به اساسنامه آن محکمه الحاق نکرده است .

از جانب دیگر :

چنین سفاهت و بلاهت ، سرو صدای مهره های فساد و تباهی افغانستان ، صاف و ساده ، بنفع رهبر طالبان و شرکای جرمی او تمام میشود .

و حرف اخیر اینکه :

این اقا و اشخاص مماثل او باید بدانند که :

افغانستان و مردم آن بسیار بزرگ اند و فقط در وجود طالبانیزیم ، زعامت تندرو و متحجر طالبان و فساد سالاران اجزای کلیپتوکراسی ، شرکت سهامی دیروز ، تاجران دین و دکانداران « جهاد » خلاصه نمیشوند .

توجه فرمایید :

به مبارزه شیرزنان افغانستان درین حدود چهار سال اخیر !

پاسداران شجاع داعیه برحق زنان و دختران افغان چگونه دشمن حقوق و ازادی شانرا در محکمه جزایی بین المللی ، مطرح ساخته اند .

در همین شب و روز غم انگیز و فاجعه بزرگ انسانی ناشی از اخراج جبری مهاجران افغان از ایران و‌پاکستان ،مشاهده نموده اند ، که :

که چگونه و با فداکاری بینظیر ، زنان و‌مردان هرات باستان ، نیمروز و بادغیس ، جنبش بزرگ مدنی و انسانی کمک به هموطنان عزیز و مستضعف ما ، براه انداخته اند که خوشبختانه مورد استقبال و پشتیبانی اکثریت افغانان در داخل و خارج افغانستان قرار گرفته است .

این حماسه مردمی « انقلاب امید » است که از زنده بودن ملت افغانستان درین کسوف تاریخ مژده میدهد ، حماسه ایکه سیلی محکم بر رخ جمهوری‌ها قلابی و به اصطلاح اسلامی ایران و‌پاکستان است که در جمع حامیان غاصبان حقوق و ازادی مردم و همین زعامت دیوبندی طالبان قرار دارند ، که دین و آیین افغانستان را بگروگان گرفته اند .

با حرمت

یاداشت : من در دور اول ریاست جمهوری اقای ترامپ ، ایشانرا به تأسی از کلام حضرت مولانا :

تیغ دادن در کف زنگی مست

….

فتنه آرد در کف بد گوهران

«ملقب » به « زنگی » مست نمودم و میدانیم که در حمله سال قبل ، گوش شان مصدوم گردید . که اصطلاح گوش بریده و خطرناک بودن آن را« حریفان نکته سنج » بخوبی میدانند .

میرعبدالواحد سادات  1

تتبع و نگارش از : 

میر عبدالواحد سادات  

دوم جولای مصادف به دوصدو چهل و هفتمین سال وفات یکی از تاثیر گزار ترین نمایندگان  عصرروشنگری اروپا و برجسته ترین نقاد آن عصر ژان ژاک روسو  است . 

اندیشمندی که تفکر او همچنان الهام‌بخش بسیاری از جنبش‌های فکری، سیاسی و اجتماعی در جهان مدرن است.

ژان ژاک روسو (1712–1778 م ) یکی از متفکران برجسته عصر روشنگری فرانسه است که اندیشه‌های او تأثیر عمیقی بر فلسفه سیاسی، آموزش و نظریه اجتماعی گذاشت.

زندگی شخصی او پر از فراز و نشیب بود، اما او در قرن هجدهم توانست جایگاه خود را در میان متفکران برجسته فرانسه تثبیت کند. اندیشه‌های روسو در آستانه انقلاب فرانسه شکل گرفت و بسیاری از انقلابیون بعدها او را پیامبر آزادی و برابری خواندند

روسو بنیانگذار دموکراسی مدرن و ناقد  اخلاقی قدرت است.

هرچند متفکران پس از او مسیرهای مختلفی را پیمودند، همگی به‌نوعی از نقد او بر نابرابری، جامعه، و مشروعیت الهام گرفته‌اند.

امروزه روسو به‌عنوان بنیان‌گذار نظریه مشارکتی دموکراسی، مدافع اخلاق سیاسی، و منتقد تمدن مدرن شناخته می‌شود.

روسو تأثیر شگرفی بر انقلاب فرانسه داشت. مفاهیمی چون حاکمیت ملی  ، برابری شهروندان، و نقد اشرافیت، الهام‌بخش نسل‌های بعدی  و شعارهای انقلاب: 

آزادی، برابری، برادری

گردید .

اندیشه های این فیلسوف بزرگ سویسی به ادامه جان لاک ، توماس هاپس و مونتسکیو ،  تحقق فکراساسی خروج و  گزار از وضعیت طبیعی به وضعیت حقوقی  و نظام مدنی را در کتاب معروف  “ قرارداداجتماعی ”  مطرح ساخت . این خروج از نظر روسو ، گزار از “ خود بیگانگی ” و دولت خود کامه  ( که بهقانون و عدالت ارزش قایل نیست ) باید محصول اراده عمومی باشد . اراده آزاد “ شهروند ” که بر جامعه، سیاست و دولت تاثیر وارد نماید . 

روسو که به عدالت باورمند  و انرا معیار مشروعیت میداند . 

محور اندیشه روسو، بازسازی تصویر انسان در وضع طبیعی است.

چگونه می‌توان از انسان‌هایی که آزاد به دنیا آمده‌اند، جامعه‌ای ساخت که در آن همچنان آزاد باقیبمانند؟

او برخلاف توماس هابز که انسان را در حالت طبیعی موجودی خودخواه و خطرناک می‌دید، معتقد بود که انسان پیش از پیدایش تمدن، موجودی صلح‌طلب، ساده و مهربان بوده است.

به تعبیر او، «انسان به‌طور طبیعی خوب است، اما جامعه او را فاسد می‌کند.»

روسو ریشه‌ی اصلی فساد را در پیدایش مالکیت خصوصی می‌بیند. به باور او، اولین کسی که تکه‌زمینی را حصار کشید و گفت: 

 «این مال من است»، بذر نابرابری، جنگ، رقابت و ستم را کاشت. این دیدگاه، زمینه‌ای مهم برای نقد نظام‌های نابرابر اجتماعی و اقتصادی است.

انسان در طبیعت خوب و بی‌آزار است ، اما با شکل‌گیری تمدن و مالکیت خصوصی، فساد و نابرابری پدیدمی‌آید

نقد تمدن و ستایش طبیعت

روسو در رساله‌ی «گفتار در باب نابرابری» تمدن را عامل فساد انسان می‌داند.

او معتقد است که انسان در «وضع طبیعی» موجودی خوب و بی‌آزار است.

اما با پیدایش مالکیت خصوصی، نابرابری، رقابت، حسادت و بی‌عدالتی پدید می‌آید.

در فلسفه سیاسی، روسو را می‌توان نقطه مقابل لیبرالیسم کلاسیک جان لاک و نقطه آغاز دموکراسی مشارکتی دانست.

اندیشه‌ی او همچنین بر متفکرانی  بزرگ چون  کارل مارکس، هگل، هابرماس و بسیاری از نظریه‌پردازان عدالت اجتماعی اثر گذاشت.

بر خلاف هابز یا لاک، روسو به دموکراسی مستقیم باور دارد، نه حکومت نمایندگان

روسو ، ما را دعوت می‌کند به بازاندیشی در باب این پرسش که:

«آیا آزادی، تنها در فردگرایی و مالکیت معنا دارد؟ یا در مشارکت، برابری و همبستگی اجتماعی؟»

روسو در اثر دیگر خود “ در باره قانون ” به بسط نظریات در باره آزادی و قانون میپردازد  و قانون را مبیناراده عمومی میداند که به “ آزادی ” معنی می بخشد . 

قانون که ناشی از اراده فردی و جدا از مفاهیم حق و عدالت باشد ، از نظر او قانون پنداشته نمی شود . 

اندیشه های روسو که واضع اصطلاح  “ حقوق بشر ” است ، بر انقلابات کبیر فرانسه و امریکا  تاثیرسترگ داشته است . 

قرارداد اجتماعی (Contract Social)

مهم‌ترین اثر روسو در فلسفه سیاسی است.

روسو بر این باور است که انسان‌ها برای زندگی جمعی باید قراردادی اجتماعی ببندند.

در این قرارداد، افراد آزادی طبیعی خود را واگذار می‌کنند تا به آزادی مدنی برسند.

اراده عمومی  مفهوم محوری در نظریه سیاسی روسو است،  جوهر اصلی حاکمیت است و باید اراده کل جامعه را بیان کند، نه اراده اکثریت یا اقلیت.

آزادی نزد روسو نه صرفاً رهایی از اجبار، بلکه زیستن بر اساس قوانینی است که انسان خود برای خود وضع می‌کند.

در چارچوب قرارداد اجتماعی، آزادی به معنای اطاعت از اراده‌ای است که خود فرد در تدوین آن نقش داشته است

دین مدنی و نظم اجتماعی :

روسو در پایان کتاب قرارداد اجتماعی به مفهومی مهم به نام دین مدنی اشاره می‌کند.

از نظر او، جامعه نیازمند ارزش‌هایی اخلاقی و مشترک است که مردم را به وفاداری به قانون و خیر جمعی تشویق کند.

او با دین وابسته به قدرت سیاسی مخالف بود، اما به نوعی معنویت جمعی برای حفظ همبستگی اجتماعی می اندیشید . 

ژان ژاک روسو فیلسوفی است که در تقاطع اخلاق، سیاست، آموزش و آزادی ایستاده است

روسو متفکری است که آزادی، برابری، اخلاق، آموزش و جامعه‌ی عادلانه را در چارچوبی نوین تعریف کرد. اندیشه‌های او هم بر انقلاب فرانسه تأثیر گذاشت و هم بر نظریه‌پردازان مدرن دموکراسی، آموزش و جامعه‌شناسی سیاسی

درین کسوف تاریخ و در فقدان نظام قانون مند در افغانستان ، مطالعه آثار این فیلسوف و بانی نظریهقرارداد اجتماعی که تکامل “ قرارداد دولت ” توماس هاپس و هم در مقابل آن می باشد ، حایز اهمیتبزرگ برای علاقمندان علوم سیاسی  ، طرف داران حاکمیت قانون و نظام قانونمند می باشد . 

منحیث حسن ختام این مختصر ،  چند سخن وخشورانه فیلسوف بزرگ عصر روشنگری را مرور مینماییم: 

روسو می‌گوید:

«آزادی یعنی اطاعت از قانونی که خود آن را وضع کرده‌ام.»

- اندیشه های صرفاً ذهنی و کلی ،منشا بزرگترین خطاهای بشرند. 

-هر کس لطف بهار میخواهد باید دشواری زمستان را تحمل کند

- ایمان داشتن به توانایی های خویش ، نیمی از موفقیت و کامیابی است . 

- انسان آزاد آفریده شده است اما همیشه در زنجیری است که خود بافته است.

«آموزش باید به رشد فردیت و آزادی انسان کمک کند.»

- میتوان حقیقتی را دوست نداشت ، اما نمیتوان منکر آن شد

- بزرگترین تفاوت انسان و حیوان ،فهم و اندیشه نیست ،بلکه اراده و اختیار اوست . 

«انسان آزاد زاده می‌شود، اما همه‌جا در زنجیر است. 

با حرمت

 نوشته : کریم پوپل
  
                               قسمت اول
سبزیجات معمولاً نباتات علفی بوده اغلباً از قسمت‌های مختلف آنها به مقصد تغذیه انسانها مورد استفاده قرار می‌گیرد مانند برگ، دانه، ساقه، ریشه، گوشت، پیاز، گل، میوه به صورت خام، پخته، خشک شده، پودرشده به مصرف تغذیه انسان می‌رسد. سبزیجات گیاهان قد کوتاه است که اکثراً نرم بوده به همین خاصیت معمولاً خام خورده می‌شوند.
یا به عباره دیگر تقریباً تمامی محصولات زراعتی و باغی اهلی- به استثنای محصولات درختی و غله جات سبزی اطلاق می‌شود که از برگ، ساقه، ریشه، جوانه، غنچه، پیاز، ساقه و ساقه زیرزمینی، گل، میوه، دانه یا سمارق به‌طور کامل و مستقیم و بدون تغییر و تبدیل قسمت اعظم مواد درونی آنها به‌صورت خام- پخته – خشک – کنسروی – یخ‌زده یا کنسرو شده به مصرف تغذیه انسان می‌رسد؛ بنابراین لبلو و دانه‌های روغنی جزو سبزی‌ها محسوب نمی‌شوند. سبزیکاری یعنی تولید انواع سبزی به منظور تغذیه و بهره‌برداری از قسمت‌های مختلف آن می‌باشد.
انواع سبزی جات معمولی که در جهان وجود دارد
در طبیعت سبزیجات دارای ۲۰۰۰۰ نوع می‌باشد. که صد نوع آن بیشتر مورد استفاده قرار دارد. بیشترین سبزی که در جهان مورد استفاده قرار دارد بادنجان رومی پس آن پیازو کچالو است.
طبقه‌بندی سبزیجات
باید توجه داشت نظر به فرهنگ زراعتی تفاوت دقیقی بین میوه و سبزی در جهان بین بشروجود دارد. بشر برای فرق بین سبزیجات از لحاظ شکل و طرق استفاده تقسیم‌بندی نموده مانند:
سبزی‌های برگی، سبزی‌های سالادی، سبزی‌های گلی، سبزی‌های ریشه ای، سبزی غده ای، سبزی‌های پیازی، حبوبات، کدوییان، سمارقها، جواری شرین، بادنجانی می‌باشد. زیاده میوه جات درختی است. ارتفاع درختان معمولاً بین ۱٫۸ الی ۲۰۰متر بوته بین ۶الی ۱۰ متر و علف بین ۶ الی ۱۰ سانتی‌متر بوده بعضاًکمی بلندترالی ۲۰ سانتی‌متر است.
۱. طبقه‌بندی سبزیی‌ها بر اساس قسمت‌های خوراکی
الف- سبزی‌های ریشه‌ای(Root crops): مانند زردک، لبلبو لبلبوخورد شلغم مانند، شلغم و مولی می‌باشد.
ب- سبزی‌های پیازی(Bulb crops): مانند پیاز، سیر، سیر پیازی، نوش پیار، نوش دراز و کندنه
پ- سبزی‌های غده‌ای(Tuber crops): مانند کچالو و کچالو شرین و کچالو سرخ
ت- سبزی‌های پالیزی(Vine crops): مانند بادرنگ، تربوز، انواع کدو، خربزه و تره
ث- سبزیی‌های گلدار(Cole crops): مانند کلپی، کاهوچه، کولرابی (شلغم سفید)، کرم سبز و سرخ و کرم دراز و کرفس.
ج- سبزیی‌های خورشی(Greens): مانند سبزی پالک، کرفس، گشنیر، رواش، لبلو برگی، تره، گشنیز، سیچ و شبد می‌باشد.
چ- سبزی‌های سلاتی(Salad crops): مانند کاهو، کاسنی، تره وتراتیزک
ح- سبزی‌های سولانی (Solanaceous crops): مانند بادنجان سیاه، بادنجان رومی و مرچ
خ- سبزی‌های لیگومی (Legumes): مانند لوبیای سفید، لوبیا سرخ، نخود، باقلی، ماش، عدس، و دال
د- سبزی‌های خوردنی(Herbs): مانند ریحان، نعناع وحشی، پودینه، گشنیز برگ بید مانند، تراتیزک ملی سرخک وملی سفید نوش پیاز می‌باشد.
ذ- متفرقه(Miscellaneous): مانند جواری نرم، زرد چوبه، سمارق، بامیه و فاصلیا
سبزی جات مقاوم و غیر مقاوم
معمول سبزیجات در هنگام سردی رشد شان متوقف شده، در سرمای شدید و یخبندان از بین می‌روند. دلیل آن اینست که سبزی جات جسم نازک داشته نرم است؛ زیرا سبزیجات از کاربن هایدرایت ساده ساخته شده اکثرآ فاقد شعم و پروتین می‌باشد. جدا کردن سبزیی‌های مقاوم از نیمه مقاوم فقط از روی جوانه زدن بذر آن‌ها در حرارتهای مختلف و قدرت مقابله آن‌ها با سردی، فقط در زمانی که گیاه کوچک است، معلوم می‌گردد و پس از آن که نبات بزرگ شد دیگر تابع این قانون نیست. برای مثال ملی ملی سرخک شلغم و زردک با وجودی که جزو دسته نیمه مقاوم هستند، می‌توانند زمستان را درون خاک باقی بمانند زیرا خاک، برای ریشه آن‌ها حکم عایقی حرارتی دارد که ریشه را در برابر سرما حفظ می‌کند. ولی بوته ان بزودی از بین می‌رود. در مجموع سبزیجات که از خاک بلند می‌شوند در زمستان می میرندولی آنهای که زیر خاک است مانند کچالو زردک ملی ملی سرخک پیازتا مدتها در زیر حاک زنده باقی می‌ماند.

تاریخ کشت سبزیجات
بشربرای میلیون سال ازدانه درختان و گوشت حیوانات وحشی و مغز استخوان غرض تغذیه استفاده می‌نمود. زمانیکه حیوانات وحشی کم یا نابود شد شروع کرد به اهلی ساختن حیوانات تغذیه از نباتات نمودند. انسان تغذیه از نباتات را از حیوانات علف‌خوار یادگرفتن در بعضی حالات گرسنگی از نباتات که گاو اسپ بز میمون آهو شتر استفاده می‌نمودند آن نبات را شناخت نموده از آن تغذیه می‌نمودند در جریان آنعده علف‌ها ی که برای تغذیه مناسب نبوده آنرا شناسای نمودند. زمان کشت نباتات از ۱۱۰۰۰ سال شروع شد. سبزیجات مانند کدو بادنجان پالک پیازرا مصرف نمودند.
خاکهای زراعتی
باید خاک زراعتی را بدانیم. هر مقاله زراعتی را که مینویسیم خاک را باید بدانیم
۱.خاک ریگی  کنار دریاها
۲. سلتی (بین ریگ خاک مت)  فراه هرات نیمروز
۳. مت یا خاک جوی یا سقز هلمند
۴. خاک عادی اکثر نقاط افغانستان
۵. لوم (متشکل از ریگ سلت و مت است) این خاک را زراعتی گویند.دره های افغانستان
۶. خاک پیت است که کاملاً خاک عضوی است. نورستان کنرهار
منابع
۱. تاریخ کشت سبزی جات ویکی پدیا انگلیسی
https://en.wikipedia.org/wiki/Vegetable
۲. سبزیجات ونوع استفاده آن در ویبسایت 
https://vegycrunchy.com/%D9%85%D8%B7

%D8%A7%D9%84%D8%A8/%D8%B3%D8%A8%D8%

B2%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AA

-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%9F/
۳. تعریف سبزی 
https://www.gologiah.ir/sabzi/sabzikarie-omomi/tarife-sabzi.html

 انجنیر زلمی نصرت 

(سیاسي فلسفه٬ سیاست د سیالانو لوبه) یو سیاسي٬ تاریخي٬ ټولنیز او یو ژور فلسفي تحقیقاتي اثر دی٬ چې داکتر سید شیر آقا حرکت هغه په ۳۶۸ موخو کې قابل د فهم په خورا لوړه سطحه ایجاد او لیکلي دي. 

 دغه مهم سیاسي فلسفي اثر د خدای بخښلي داکتر سید شیر آقا حرکت د زوی ښاغلي سید اباسین حرکت له خوا ما ته را ورسید. 

 د هر څه د مخه د هغه څخه مننه کوم٬ چې داسي یو نایابه او گران بها اثر یې راته ډالۍ کړ. 

پوهیږم چې ددغه علمي٬ سیاسي٬ فلسفي اثر په اړوند نظر ورکول او د هغه نقد کول د مسلکي کسانو دنده ده٬ چې ژورحقوقي٬ سیاسي او ټولنیز پوهه ولري٬ ټولنه ـ ځان او جهان وپیژني. 

شاید د نهضتونو د پرلپسي د ناکامیو یو دلیل هم دا داوي٬ چې افغان سیاسیون له حد او اندازې څخه زیات په پردیو تکیه او باور کوي نظر خپلو ته٬ چې پایله یې د ترکاڼ او د بیزو مامله شي. 

داکتر سید شیرآقا حرکت د لوی فلسفي شاعر رحمان بابا د لاندې بیت په اړه٬ چې متقابل مسولیتونه روښانه کوي٬ هم ژور تحلیل لري: 

دلته دم او قدم دواړه په حساب دي

پل غلط له لارې مه ږده بې حسابه

رحمان بابا 

  په دغه اثر کې د ټولنې سیاسي او حقوقي مناسباتو پر فلسفي اړخونه جدي بحث او څیړنې شوي او دغه مساله یې هم څیړلې ده٬ چې مونږ یو تعداد ولې دومره بې وسه او بې ننگه شوې یو٬ چې پردي گټې پر خپلو گټو بره گڼو او پردي زموږ په ملک کې دخپلو ناروا اعمالو د پلې کولو جرآت کوي.؟ 

په یاد اثر کې د ملي گټو په نظر کې نیولو سره د سولې  او د گفتمان د فرهنگ ترویج او نهادینه کولولاري٬ چاري او لارښوونې او وړاندیزونه په لومړي قدم کې د افغانانو تر منځ په نښه شوي٬ چې سیاست وال٬ دولتونه٬ ولسونه٬ گوندونه او منفرد کسان دې څنگه خپل ذات البیني ستونزي سره حل او د سیالیو په ډگر کې د سالم رقابت پر اصولو ودریږي او پرې عمل وکړي.کنه ټولنیز نظام شلیږي٬ د ټولنې توازون له منځه ځي٬ د سیالې ټولنې جوړیدل ناممکنه او سیاستوال هم  ناکامه٬ بدنامه٬ رسوا او ذلیل کیږي.همدارنگه ملي او موضيعي ارزشونه که د بین المللي معیارونو سیال او ور سره برابر نه وي٬ د ارزش وړ نه دي. که څوک د داسې معیارونو سره د لوبې میدان ته ورځي٬ حتمن به یې بایلي. لکه چپیان٬ جهادیان او لیبرال دیموکراتان.د تیرو حکومتونو مثبت او منفي درسونه او معیارونه اوس طالبانو پورې ارتباط نیسي٬ چې د جهان سره څنگه تعامل او سیالي کوي؟. 

داکتر سید شیر آقا حرکت په کال ۱۳۵۷ کې د کابل ښاروال په توگه وگمارل شو.لومړی کار یې د کابل ښار ماستر پلان تکمیلول او قانوني کول و.هغه به ویل: 

د کابل ښار بې مفهومه پراختیا باید د ۲۱ پیړۍ په ایکالوجیکي فاجعه بدله نشي!!! 

په خواشینی سره٬ چې د جهادیانو او د غربیانو په موجودیت د جمهوریت په شل کلنه خود سره او بې قانونه دوره کې کابل ښار د ۲۱ پیړۍ په فاجعه بدل شو، چې معیاری کول یې غټ لگښت او بودجه غواړي. 

داکتر سید شیر آقا حرکت د شاهی نظام په جمهوري نظام د بدلیدو په سیاسي بدلون کې فعاله ونډه لرله. 

په دې اثر کې د هغه د سترگو لیدلي حالات٬ لید لوري او خاطرې د افغانستان د سیاسي حالاتو په اړوند آن د هغه تر مړینې ( کال ۲۰۲۳)  پورې هم لوستلای شو. 

هغه ( ۲۰۰۴ ام میلادې کال) کې د افغانستان په باب د علمي٬ فرهنگي٬ سیاسي او فلسفي مسایلو د رسولو په موخه د خپلو افکارو٬ مرامونو د خپرولو په غرض یې د ٫٫ حرکت٬٬  په نوم دوه میاشتنی اخبار تاسیس او د جرمني له ایسن ښار څخه یې خپور کړ. 

هغه په دې هلکه داسې وایې: 

(...  په دې ورستیو وختو کې په افغانستان او د هغه د باندې ډیرې خپرونې خپریږي. هغه څوک چې په ایمانداری سره دغه کار سر ته رسوي٬ مونږ یې هر کلی کوو. ددغه خپرونو په سرخطو کې معمولآ لیکل کیږي: بې طرفه٬ آزاده٬ مستقله٬ ملي٬ اسلامي او داسي نور.

موږ ټولې دغه پدیدې نسبي گڼو٬ ځکه د لومړي ورځې څخه وایو چې موږ هیڅکله بې طرفه نه یو. موږ ټاکلی او مشخص هدف٬ طرف او ارمان لرو. زموږ طرف د هر څه د مخه زموږ گران هیواد افغانستان دی٬ افغان اولس٬ د هغوی ملي گټې٬ منلي رسوم٬  عنعنات٬ عقاید او مقدسات او وروسته له هغه بین المللي او عام انساني تعلقات او تعهدات دي٬ چې په پوره ایمانداری سره د هغې پلوي او دفاع کوو او نور به هم دې کار ته اړ باسو..) 

٫٫ حرکت٬٬ د اشغال مخالف او د هغه ضد و٬ په دې مورد کې هم  د روسانو٬ ناټو او امریکایانو د يرغل په اړه د واقعیتونو پر بنیاد جدې تحلیلي مسایل او فاکتونه لوستلای شو.

نیکلای استراوسکې چې د ( پولاد څنگه کلک شو ) ناول سره شهرت پیدا کړ٬ داسي وایې: 

 انسانان د خپل ژوند په ورستیو شیبو کې٬ خپلو تیرو ته ځغلنده نظر اچوي٬ چې څه یې کړي او له هغه نه کوم څه پاتې دي او کنه!. 

 کال ۲۰۲۴ میلادې د فبروری د میاشتی  په ۱۵ نیټه ښاغلي جنرال ذبیح الله زیارمل چې یو مدت تر یو چتر لاندې د داکتر سید شیر آقا حرکت سره کاري معرفت درلود٬ د هغه په مورد کې راته  داسې وویل: 

داکتر سید شیر آقا حرکت صاحب د قلم٬ صاحب د مطالعې با سواده٬ با سویه علمي٬ فرهنگي٬ سیاسي او یو فعال اکادمیک پلټونکی او څیړونکی شخص و.

پاک لاس او نفس یې درلود او د نیکو او ښو اخلاقاقو خاوند و. 

د داکتر سید شیر آقا حرکت د ژوند او نورو اثارو په باره کې ( د تللو د یادونو)  د مقالو په ټولگه کې اړین معلومات خپاره شوي دي. 

 زه باور لرم٬ که دغه اثر زموږ د هیواد نور پوهان او مسلکي کسان تر لاسه او ولولي٬ هغوي هڅوي٬ چې په خپلو تخصصي٬ مسلکي او علمي ساحو کې ورته اثار ایجاد او هیوادوالو ته وړاندي کړي.او باور لرم٬ چې  دا شان اثار د ځوان او ملي مبارزو د لارې مشعل گرځیدلای شي.

پای

نویسنده Nidal Taibi برگردان شيرين روشار  
هنگامی که زمانه اضطراب آور و آینده غم انگیز به نظر می آید، زدودن گرد و غبار از برخی جستارها مفرح ذات است. جستارهای هانری برگسون، فیلسوف فرانسوی، (۱۹۴۱-۱۸۵۹) از این دسته اند.

نسل های پس از او، وی را در کلمات قصاری چون «خیزش حیاتی» یا «نیروی معنوی» و غیره، مومیائی کردند، در حالیکه او نویسنده آثاری بسیار متنوع است که در آنها به موضوعات گوناگونی چون طول زمان، حافظه، شهود، آزادی و مذهب می پردازد. با این حال، همگی از خط مشترکی پیروی می کنند و آن زیست گرائی است. برگسون در آثارش از «جستاری بر داده های آنی ذهن» گرفته تا «دو سرچشمه اخلاق و مذهب»، «خنده» و «تحول خلاق»، به خاطر خشکی برداشت های ماشین گرا و غایت گرا از زندگی که تصور می کنند همه چیز از پیش در جهان وجود داشته و هیچ چیز دیگری خلق نخواهد شد، کوشیده است تا از نگرشی به زندگی دفاع کند که با قدرت خلاقیت فی نفسه خود، در ذات هر انسان نهفته است. برگسون که به اندازه استعدادهایش دشمن داشت (کتاب «سگ های نگهبان» پُل نیزان هنوز در خاطره هاست)، در دوران حیات از هاله ای بهره مند بود که امروز به دشواری می توان تصورش را کرد. کلاس هایش در «کولِژ دوفرانس» نه تنها هنرمندان، دانشمندان، دانشجویان و اقتصاددانان را جذب می کرد بلکه خارجی ها و زنان جوان را نیر... شارل پِگی و سندیکالیست انقلابی، ژُرژ سورل، درس های او را شنیده و کتاب هایش را خوانده اند. یکی از دلایل این شیفتگی، سبک برگسون است که الهام و شهود را به مفهموم پردازی ترجیح می داد.

پُراحساس و شوریده حال، برگسون اندیشه اش را به ضرب ایجاز و استعاره پیش می بُرد. اگر چه این سبک غنائی او را به بالاترین افتخار ادبی یعنی دریافت جایزه ادبی نوبل در ۱۹۲۷ رساند، اما همان نیز سایه ای از شک و تردید بر ماهیت فلسفی جستارهایش افکند. برای آشکار کردن مسائلی که این سوء تفاهم دربر دارد است که برونو کلِمان، استاد ادبیات فرانسه، به نوشتن کتابش همت می گمارد (۱). او می گوید که به دور از ادا و اطوارهای هنرمندانه، این سبک به طور کامل در راستای یک اندیشه فلسفی است که می کوشد مشکل به کارگیری واژگان غیرتخصصی را دور بزند. برونو کلمان حتی پا را فراتر گذاشته و ما را به خواندن برگسون به عنوان یک نویسنده، هنرمندی تمام عیار دعوت می کند و اعلام می کند که ارزش یک متن فلسفی تنها در تزی که از آن دفاع می کند نیست بلکه در غنا و پُرمایگی و زیبائی و لذتی که فراهم می آورد نیز هست.کلاً و به طور خلاصه، قالب از محتوا جدائی ناپذیر است.

شایعه پیگیر و قوی دیگری نیز مدعی بود که فیلسوف خود را درگیر مسائل بزرگ زمانه خود نمی کرد. به گفته وکیل میشل لاوال (۲)، تصویر یک برگسون بی بخار و گوشه نشین در کرسی کولژ دوفرانس تصوری خیالی است. اگرچه او در ماجرای دریفوس ساکت ماند، اما رفتارش را می توان با جهان گرائی افراطی اش توضیح داد. او موضع هموطنان یهودی خود را دنبال کرد که «نمی خواستند دیگران فکر کنند که آنها از دریفوس دفاع می کردند چون دریفوس یهودی بود. نمی خواستند که دیگران بتوانند رفتارشان را به نوعی تمایز یا همبستگی نژادی نسبت دهند». هنگام جنگ اول جهانی، او با افکار اکثریت موافق بود - «مبارزه علیه آلمان همان مبارزه تمدن علیه بربریت و وحشیگری است.» در مقابل، از همان سال ۱۹۳۴، می نویسد : «باشد که صدای یهودیان در تمامی دنیا طنین انداز شود. نه تنها برای رهائی و رستگاری یهودیان، بلکه برای اجتناب از اینکه ننگ قطعی وحشیگری ضدیهود مایۀ رسوائی تمدن در تمامیت آن شود.» ژیل دولوز چنان همدلی پایداری با اندیشه برگسون نشان می داد که حتی جستاری را به او اختصاص داد (۳).

پی نوشت ها :

۱- Bruno Clément, Henri Bergson, Prix Nobel de littérature, Verdier, coll. « Philosophie », Paris, 2021, 320 pages, 19,50 euros

۲- Michel Laval, Il est cinq heures, le cours est terminé. Bergson, itinéraire, Les Belles Lettres, Paris, 2023, 192 pages, 15 euros

۳- Gilles Deleuze, Le Bergsonisme, Presses universitaires de France, Paris, 1966

سید عبید الله نادر

 د بینظیر بوتو د پاکستان پخوانۍ صدراعظمی څرګندونۍ د ده په یوه مرکه کې:

( دا موضوع د ۱۹۸۹ کلنو خبره ده ،چې اسامه بن لادن زمونږ یو فوجی جنرال ته چې نوم یې نه اخلم لس ملیونه ډالره رالیږلي وي او ورکړې یې وي .او هغه فوجی او استخباراتی جنرل اسامه بن لادن یې ،نواز شریف ته معرفی کړی وو . او نواز شریف ته یې وییلي وو : چې اسامه مونږ سره ډیره مرسته کوی ،د جهاد د ختم څخه اسامه بن لادن دوباره عربستان سعودی ته ولاړ . او وروسته هماغه نظامی جنرل چې د اسامه څخه یې پیسي اخیستی وي ، د اسامه څخه یې غوښتنه وکړه ، چې بیا دي د جهاد د پاره راشي .اسامه ورته وییلي وو : (چې اوس خو جهاد ختم شو نو د څه د پاره راشي ) نو پاکستانی فوجی جنرل ورته وییلي وو : چې جهاد خو اوس جاري دی ، ځکه یوه مسلمانه ښخه په پاکستان کې وزیر اعظمه ده .او مسلمانه ښځه حکومت کوي . ( یعنی د بینظیری) حکومت وو. وختی چې یوه مسلمانه ښځه حکومت وکړي ، نو جهاد ته ضرورت دی . او د ښځي د حکومت د چپه کولو او له مینځه وړلو له پاره زیاتي پیسو ته ضرورت دی . او هماغه نظامی جنرل په کال ۱۹۹۰ا ۱۹۹۳کې چې اسامه بن لادی یې راغوښتی وو. چې زه نه غواړم د هغه جنرال نوم افشا کړم ، او اسامه بن لادن ته یې دا هم وییلي وو ، چې د عربستان پادشاه ته دي ووایي : چې د عربستان سعودی د حراست او نګهبانی د پاره دي ،د آمریکا څخه قوا ونه غواړي . د عربستان د دفاع له پاره دي د افغانی جنګیالیو څخه کار واخلي . په کال ۱۹۹۰ کې وختی چې پر کویت حمله وشوه ، په دې وخت کې د اسامه بن لادن اړیکي د عربستان د پادشاه سره ترنګلي وي . یانی سره خفه ول ، او اسامه بن لادن عربستان سعودی ته نشو تلای ، هماغه وو چې دا پلان وشو ، چې مونږ نور برخلاف د آمریکا کار کوو . او وروسته د هغي نه پاکستان ته هم ډیر خطرات متوجه شول ، کله چې پاکستان د ترهګر پال ملکونو په ردیف کې حساب شو .

( په دې مختصری تبصری کې یو خو دا ښکاري چې پاکستانی جنرالان څومره مادي پرسته خلک دي . چې د جهاد په نوم په چل او دوکې د اسامه بن لادن څخه پیسي شکوي یاني دوی ډاکوان او غله ښکاره کوي . بل د جهاد حیثیت ته هم ضربه وهي یعنی دوی په جهاد باندی ریشخند هم وهی .(چې دوی ته جهاد نه وو ،صرف د مادیاتو او پیسو د پیدا کولو بازار ګرم وو) ،د پاکستان پخوانی ولسمشرپرویزمشرف په خپل کتاب د اور په لیکه کې لیکلي :

( د پاکستان د بقا او نجات له پاره مو د افغانانو پر وینه تویونه دریغ نه کاوه . او په افغانانو کې مو د ورور وژنې افکار ځکه روزل .چې پاکستان با ثباته پاتي شي ، که څه هم د افغانانو په زړه کې د جنتونو ارمانونه او وسوسې وي .خو مونږ ته د خپل هیواد پاکستان بقا مهمه وه )،په  فارسی کې متل دی چې وایي ( اګر درخانه کس است یک حرف بس است ) په دې مختصر کې د طالبانو د پاره ډیر لوی پغیام شته ،خصوصأ هغوي ته چې لږ استقلال لري ، او په تیره فکری استقلال  ،ځکه د ډیرو فکرونه زنداني دي ،چې په دې کې  ډیر یو لوي ریشخند وهل هم په دوی په  باندی دی ،که دوی پرې پوه شي .