عبدالصمد ازهر                                                                                 ۱۷ / ۰۱ / ۲۰۲۴

 دوهمه برخه، دوهم وړانديز:

دا ځل په اقتصادي برخه کې پر کرنيزو پروژو تم کېږو.

اصلي موضوع ته تر ننوتو دمخه، غواړم څو ټکو ته د طالب چارواکو پام راوګرځوم. ما په خپل ټول ژوند کې هڅه کړې او په دې هوډمن يم چې رښتيا به وايم. ځيني کسان يا ډلې رانه خوابدي کېږي، خو پر وطن او پر رښتياوو مینان او هوډمن نه يواځې چې خوابدي کېږي نه، بلکې په خوشحالۍ او په ښه نيت ترې ګټه هم اخلي. دا ادعا نه لرم چې زما نظر به تل سم وي، مګر په ډاډمنه توګه وايم چې موخه مې سپېڅلې ده.

په همدې اړه دا ويل غواړم چې اقتصادي اړخ ته مسوولانه پام، په هرې واکدارۍ کې، د مسوولو واکدارانو له جدي دندو نه دی او خلک هم له حکومتونو نه همدغه غواړي. بې ځايه نه ده چې په ټولټاکنو کې هر کانديد خپله سياسي، اقتصادي، ټولنيزه او فرهنګي تګلاره د ولس مخې ته ږدي او په يوه سپېڅلي او بې لاسوهنې ټاکنو کې ښه تګلاره ښه رايه ګټي. د امريکایی اشغال په دوره کې حکومتونو هم د فاسد او ککړ کرزي او پر ځان مين، ځان محور او مغرور اشرف غني په ګډون، غوښتل چې يو څه لاسته راوړنې ولري، خو په لاندنيو دلايلو يې ونه شول کړای:

سياسي دلايل:

• امريکا او ملګرو يې د پاکستان په ګډون، نه غوښتل افغانستان آباد شي او په خپلو پښو ودرېږي؛
• دوی هيله من ول محتاج پاتې شو او د مرستې غوښتو لاس مو ورته اوږد وي او دوی د خپلو عوښتنو په تحميل سره بيا د مرستو لړۍ روانه وساتي. په همدې دليل دوي په افغانستان کې، بې له دولتي ساختارونو او کم و زيات د پوهنې په عرصه کې، نور هېڅ اساسي زېربنايي پروژه پلې نه کړه. ولس ته يې د کار زمينې رغولو په ځاي کوښښ وکړ به خيرات او وړيا توکو يې معتاد کړي، تپل شوي مشران په فساد او عامه خلک د مخدراتو د اعتياد له لارې په لټ او بې ارادې ولس بدل کړي؛
• د حکومت تر څنګ، د اشغال تر ملاتړ لاندې د تپل شويو مشرانو له خوا موازي واکدارۍ او د دوی تر منځ ډغرو ډېر امکانات ناشوني کول؛
• په لومړيو کې، اشرف غني له چين سره له واخانه تر ايرانه، د مرکزي افغانستان له لارې د يوې لارې يو کمربتد پر غځولو هوکړه کړې وه، خو د امريکې نه اعلان شوی مخالفت، د هغې بيا يادول هم تور تم ته بوته.
• د پاکستان او مرکزي آسيا په ګاونډو اوبو کې د امريکايي اړيکو او راتلونکو برنامو له مخې د لاسوهنو مخه ډب شوې وه. د سلما او کمال خان بند د کار بشپړول د امريکې د شنه څراغ له برکته پلي شول.

نظامي دلايل:

• د امريکې او ناتو په ضد د طالبانو، او څه وروسته د داعش او نورو ډلو جګړو له امله د امنيت نه شتون، د حکومت توان، منابع او پام جګړې ته اړولي ول؛
• د حکومت مخالفو جګړه مارو، نه يواځې د ځان وژنو، راکټونو، توپونواو وسلو سره د ملکي خلکو ژوند، کور او روزګار ترې اخيست او عام المنفعه آبادۍ يې ويجاړولې چې د ټولو ګټورو اقتصادي، ټولنيزو او فرهنګي رغونو مخه يې هم نيوله او ورانول يې. حکومت او امريکې هم تر دې څو وارې پورته په ډېرو غير مسوولانه او بې رحمانه بمباريو کې ملکيانو، د دوی استوګن ځايونو او عامه جوړښتونو ته لا هم سخت زيانونه اړول. د جمهوريت په وروستيو مياښتو کې مونږ د دې شاهدان وو چې څومره پاخه سړکونه په ټراکټورونو، بولدوزرونو او نورو وسايلو ورانېدل او د غضب سرې لمبې د ولس او هيواد د ګډو ګټو په له منځه وړلو سړېدلې.؛
• د ګاونډيانو استخباراتي سبوتاژونو، د نا امنۍ له شرايطو نه په ګټې اخيستو، ورانکارۍ کولې. ښکاره مثالونه يې د کنړ له اوبو نه د محدودې ګټې اخيستنې په نه زغملو کې د پاکستاني لاسپوڅو له خوا د ناکامورا وژل کېدل او د سلما او کمال خان پر رغنيزو کارونو، کاريګرو او انجنيرانو د ايراني استخباراتي کړيو وسله وال بريدونه په ګوته کولی شو.

هوډيز دلايل:

• د امريکې ټول هوډ، اډو جوړولو او په هيواد او سيمې کې د څارګرۍ شبکې پراخولو ته ځانګړی شوی و؛
• د راتپل شويو ډلو ټپلو ټول هوډ پرچور، تالان، غصب، کور دننه او د باندې د مال او عقار پر غونډولو او خوندي کولو څرخېده.
• د تپل شويو ډلو ذاتي فساد او د دوی او اشغال ځواکونو ګډ فساد، هوډ بابېزه کړی او پر يادولو يې مسخرې کېدې.

زه چې له طالباني ماقبل الاسلام جهالتي، وراسته او ضد اسلامي ايدؤلوژي سره نه پوخلا کېدونکی يم او تر  هر څه زيات د ښځو او نجونو د روا حقونو تر پښو لاندې کولو، د خلکو په شخصي کړو وړو کې ننوتو، د ښه کوئ بد مه کوئ (امر بالمعروف و نهي عن المنکر) ادارې له خوا خلکو ته د وېرې او نه ډاډ فضا خلقولو، د قانون او قانونيت په نشتوالي کې د پخپلسريو او له عصري علومو او پوهې سره دښمنيو څخه کرکه لرم او تل مې په مناسبې بڼې ګوته ورته نيولې ده، په دې هم سترګې پټولی نه شم چې په طالبانو کې تر اوسه کوم مشهود فساد يا بيخي نه ليدل کېږي او يا کم له کمه په پورتني پوړ مشرانو کې نشته او بل دا چې په دوی کې د پخوانو چور سالارانو په پرتله د بيا رغونې او اقتصادي پرمختيا هوډ شتون لري.

دغه سريزه مې په دې وليکله چې د طالب واکمنو مخالفان ماته د طالب او د طالب مبلغ خطاب کوي او ځيني طالب پلوه کسان مې بيا د طالب ضد بولي. دا ټکی په سپينه وايم چې زه ښو کړو وړو ته ښه او بدو ته بد وايم او د اصلاح او رغولو وړانديز مې هم کوم. نېکمرغه به يې په خلاص تندي مني او بدمرغه به يې ګوري هم نه او ښکنځلې او غاښ چيچی به هم راته کوي.

لکه چې وينوپه اقتصادي برخه کې سم خوځښت روان دی. دا خوځښت، د مالي ناخوالو سره سره، په بنسټيزو/ زېربنايي کاني، صنعتي، ترانسپورتي، انرژي او خدماتي پروژو کې تر سترګو کېږي. که په حقوقي او فرهنګي برخو کې هم ورته اوچت ګامونه اخيستل شوي وای، بيا نو چا نه ملا سره مخالفت درلود او نه له چړي سره. هو، که طالباني منفي اړخونه يوه شېبه له سترګو واچوو، نو هغه تحرک چې په اقتصادي عرصه کې روان دی، د هر چا پام وراړوي. اقتصادپوه نه يم، خو هغه څه چې مې په ماغزو کې ګرځي پر کاغذ کښم. کېدای شي که نن نه، نو سبا ته به د تطبيق جامه واغوندي.

وروسته د سلما او کمال خان د بندونو له رغېدو نه چې د غني په واکدارۍ کې، د امريکا د شنه څراغ له برکته، سر ته ورسېدل، اوس د قوش تېپې ستر کانال چې رغونه يې په بري سره پرمخ ځي او ورپسې د کنړ پر سيند د بندونو، د کوکچې او ورته پروژو رغونو ته د هوډمنې او روښانه پاليسۍ د شتون په شرط، د ډېرو پراخو ډاګونو د خړوبولو امکانات او پراخو پرګنو ته د استوګنې، کار او مخ پورته بدلون امکانات برابرېدلی شي او که په ځير لرليد سره چلند وشي نوي او روښانه افقونه زېږولی شي. دغه سترې حوزې ځانګړې جغرافيايي، اقليمي، اتنوګرافيک، فرهنګی او ټولنيزې ځانګړتياوې لري چې له يوه پلوه کرنيز تنوع ته امکانات ورکوي او له بله پلوه د بې ځايه شويو ګډوالو او بې وزله نفوسو د بيا ځای په ځای کولو ( يا کېدو) او د نويو صنعتونو او کار و بارونو له برکته د کرنيزو او صنعتي کاريګرو له يوې سيمې نه بلې ته خوځښت، د ولسونو ګډېدل (اختلاط)، د ګټو شريکېدل، په ټوله کې اقتصادي، ټولنيز او فرهنګي خپل منځي اخشل کېدو او د ملت جوړونې پروسې ته بنسټېزه زمينه ورکوي.

میکانیزه کرکېله

ما د اوسنيو اقتصادي چارواکو له خولې په وار وار د کرنې پر ميکانيزه کولو تاکيد اورېد لی دی چې ډېره غوره خبره ده. په دې اړه غواړم څو ټکي وړاندې کړم:

په کوچنيو کرنيزو پټيو او بڼونو کې يواځې کوچني لاسي ماشينګوټي کارول کېږي چې کم مځکي بزګران يې له لاسنيوي پرته، د پېر او ګټې اخيستو توان نه لري. لويو ماشيني وسايطو او وسايلو کارولو ته پراخې مځکې په کار دي چې يواځې د مځکو لويو مالکانو او يا د کوچنيو مالکانو له ګډو کوپراتيفونو سر ه دا توان شتون لرلی شي. څرنګه چې زمونږ د ولس سترې پرګنې بېوزلي دي او دا تمه لري چې په دغسې لويو پروژو کې ورته د مالکيت او کار امکان برابر شي، نو وړانديز مې دا دی چې په دې پروژو کې د شخصي لويو فارمونو او دولتي لويو نمونوي کرنيزو فارمونو تر څنګ دې بې وزلو خلکو ته په عادلانه اندازه چې د يوې کورنۍ پوره او ښه ګذاره پرې وشي، مځکې ووېشل شي او د کوپراتيفونو رامنځ ته کولو له لارې يې کرکېله ورماشيني کړي. هم به بزګر له اقتصادي پلوه بسيا شي، هم به له ماشين او عصري وسايطو، وسايلو او توليد سره آشنا شي او هم به د دولتي عوايدو سرچينې پراختيا ومومي.

 کوپراتيفونه به  سړې خونې هم لري، اصلاح شوي تخمونه او کود به وېشي، دوا پاشل او علمي لارښوونې به کوي، د شنو خونو په رغولو کې به مرسته او د کرنيزو توکو له پاره به بازار ميندنه کوي.

د اوبو عادلانه وېش له پاره پخه عصري شبکه جوړول  او د حقابې اندازه ټاکل له ډېرو اساسي چارو نه دي چې له پيله بايد په نظر کې ونيول شي. د اوبو د سپما په موخه د اوبه شيندلو اوبولو طريقه هم بايد سوکه سوکه رامنځ ته او تعميم شي. هېر بايد نه کړو چې د شاړو مځکو آبادول، په پيل کې ستونزې لرلای شي چې حل يې د بزګر له وسه پورته ده او علمي پوهې او دولتي لاسنيوي ته اړتيا لري چې بايد ښه پاملرنه ورته وشي.

باد وژنې ونې (درخت های بادشکن)

په دښتو او سپېرو ډاګونو کې خوځنده شګې د کانالونو، ويالو، کروندو او سړکونو له پاره لويې ستونزې راولي. زورور بادونه کله کله ژر او په چټکۍ سره سمبال کړې چارې ورانوي او مالي لګښتونه لوړوي. د دې پديد ې د مخنيوي له پاره په کار ده د بادونو په مخ ځنګلي موانع رامنځ ته کړل شي. ما د دې ستونزې کوچنۍ تجربه د جلال آباد او سره پله تر منځ د خوځنده شګو د مخنيوي په موخه د یوکليپتيس ونو ځنګلي کښېنول ليدلي ول. په هر حال اهل خبره لا هم ښه پوهېږي څه وکړي. ما ته يواځې د ستونزې يادونه او د حل لارې پلټنه ضروري ښکاره شوه.            

د کرنې او مالدارۍ محصولاتو صنعت

د مځکو او يو شمېر کوپراتيفونو د ساحې د لويوالي سره متناسب بايد صنعتي پارکونه هم د بزګرانو د کرنيزو او حيواني محصولاتو د پروسس او کورني او باندني بازار ته د وړاندې کولو په موخه، جوړ شي. دغه محصولات ډېر متنوع دي، له دانو (حبوباتو) نه نيولې تر نباتي او حيواني غوړيو، شاتو، ورېښمو، لبنياتو، وړيو، مالوچو، بڼيزو او نورو توليداتو پورې په کې راځي. ځيني يې دوديز پروسسونه غواړي چې اوس مهال هغه هم ماشيني شوي دي، ځيني نور يې تازه یا وچ وړاندې کېږي او ځيني نور بيا د کانسرو يا څښاکونو(نوشابه ها) او نورو بڼو ته د اړولو صنعتي پروسس ته اړتيا لري. په دې توګه د کرنې او صنعت ترکيب رامنځ ته کېږي او دا ټولنيز بدلون لور ته يو بل فکټور دی.

د کوچيانو د له پېړيو راپاتې مسلې علمي حل

په دې ترڅ کې دې د کوچيانو د پېړيو پېړيو کوچ ته لازمه ده د پای ټکی کښېښودل شي. دوی بايد پورته ياد شوي نوي دود کليو ته را جذب، د کور او مځکې خاوندان شي. دوی تر اوسه هم په ډېرې بدوي بڼې د هيواد په اقتصادد کې ستره ونډه لرلې ده. اوس د دې وخت رارسېدلی دی چې په عصري او علمي بڼه دا ونډه څو وارې لوړه او ګټوره شي. په ژمي او دوبي کې د مساعدې هوا او ورشو په لټه کې د سرګردانه ژوند په ځای بايد د دوی مالونو ته څړځايونه جوړ او د ژمي په يخنۍ کې د بوده و(مالونو) د خوندي ساتلو او د خوړو (علوفې) ډاډمنو شرايطو برابرولوو کې لارښونه او مرسته ورسره وشي. دوی په اوسنۍ بڼه د خپلو مشرانو له خوا تر سخت استثمار لاندې دي او لوټېږي. د دوی حيواني محصولات ترې په ډېرې ټيټې بيې پېرېدل کېږي، له روغتيايي خدمتونو او پوهنې نه تلپاتې محروم دي. اړينه ده چې د دوی محصولاتو ته د عصري ګټه اخيستو امکانات ور په ګوته شي او له بدوي ژوند نه نوي ځايي ژوند، مدنيت، روغتيا او پوهنې ته په اووښتو کې دوامداره مرسته ورسره وشي. د دې عرصې پوهان او متخصصان به په دې برخه کې لا ښه او کره نظريات ولري چې ګټه بايد ترې واخيستل شي..

ښاري ځانګړتيآ دې هم ورکړل شي

کرنيز لوی واحدونه بايد  په عين وخت کې ښاري ځانګړتياوې هم ولري. یعنې د معياري عصري کرنې تر څنګ، اداري، خدماتي، پوهنيزې، سوداګريزې، روغتيايي او ټولنيزې ښاري آسانتياوې په پام کې بايد ونيول شي. دا برخه پخپله ډېر زيات اړخونه لري او ډير زيات تفصيل ته اړتيا لري چې د ښار او ښارګوټ جوړولو د متخصصانو له خوا په علمي توګه راسپړېدلی شي. دغه د کرنيز او ښاري ژوند اخشل (امتزاج) چې په تدريج سره رامنځ ته کېږي، سوکه سوکه د ښار او کلي تر منځ تضاد هم پيکه کوي چې د زمان په اوږدو کې په ستر ټولنيز بدلون اوړي. د کلي، ښارګوټي او صنعتي کارځايونو ترکيب عصري مدني ټولنيز اوښتون ته ځواک وربخښي او پروسه يې چټکوي.

د کرنې په هکله خبرې په دې لنډې شننې کې نه خلاصه کېږي. د کوچنيو او موسمي اوبو ذخيره کول، د مځکې لاندې اوبو د سطحې لوړول، د شته ځنګلونو ساتنه او د نويو ځنګلونو رامنځ ته کول او داسې نور ډېر مسايل شتون لري چې څېړنې بايد په کې وشي.

بېړۍ چلول

سره له دې چې دا مطلب په ټرانسپورټ پوې اړه لري نه په کرنې، خو له کانال سره اړخ لګوي. غواړم د قوش تېپې په شان کانال يا کانالونو په نظر کې نيولو سره خپل فکر درسره شريک کړم.

د قوش تېپې کانال چې ۱۰۰ متره سور، اته متره ژورتيا لري او اوږدوالی به يې ۲۸۵ کيلومتره وي،  تصور کوم سپکو بېړيو چلولو ته هم امکانات ورکوي. د بېړيو ترانسپورټ تر ټولو نورو ارزانه دی او يو شمېر خلکو ته په کې د کار زمينه هم برابرېږي. برسېره د توکو د لېږد پر بېړيو، د مساپرو او سيلانيانو لېږد رالېږد کوچنيو بېړيګوتو ته هم پاملرنه ضروري ده. هيله من يم کوم پول چې د رېل ګاډو تېرېدو له پاره جوړ شوی دی يا نور پلونه چې په راتلونکي کې به جوړېږي، کافي لوړوالی او د استنادي ستنو تر منځ لازم واټن ولري څو د بېړيو تېرېدو ته خنډ ونه ګرځي.

هيله من يم د مسلکي نظر خاوندان، د دې وړانديزونو تشې ډکې او يا بديل لوړ نظريات وړاندې کړي.

د اوس له پاره همدومره، او نور بيا بل وخت

و من الله التوفيق

۲۷ / ۱۰ / ۱۳۴۲

۱۷ / ۰۱ / ۲۰۲۴

سید عبید الله نادر

د پاکستان  آی، اس آی استخباراتي شبکه د پنځوس کلنو راپدې خوا ترهګر روزی ،او تر هګر جوړوی ،او د دې کاروباره څخه بی شمیره پیسي لاس ته راوړي ،او دا پیسي بیا په خپل پوځ مصرفوی یا لګوي ، د همدې پښتنو څخه تر هګر جوړوی ،خو د دوی په سر په جوړې شوی پیسو کې ، پښتانه بیا په دې پیسو کې حق نه لري ،چې خبره ورانه شي یعنی په دنیا کې په کوم ځای کې یو تخریبی عمل تر سره شي ، او یا یو ورانونکی عمل تر سره شي ،او د تر هګر سر د پاکستان څخه راووځي ،پاکستا ن پوځ او یا ملکی حکومت بیا همدا پښتانه د تر هګر په نامه غربی هیوادو ته تسلیم کړي ، په دي کې هم پیسی واخلی او خپل جعلی اعتبارات راټینګ کړي ،او چې د ترهګرۍ ضد جګړه پیل شي ،او بیا پاکستان پوځ نیغ شي، بیا د پښتنو په هماغه کلو او بانډو ورننوځي ، چې کوم ده دترهګرۍ یا دهشتګردۍ له پاره روزلي ول ،ځکه نو ده ته خو معلومداره او ښکاره ده ،چې تر هګر چیرته دي ،ولی چې ده په خپله روزلي، د سیپتمبر د یولسمی ۲۰۰۱ کال نه راپدې خواه ټوله دنیا په دي باندی خبره ده ،چې د پاکستان  (پوځ) څومره عملیات تر سره کړي ،او په دې نامه یې هم پیسي جوړې کړي ،د میا افتخار حسین خبره ده چې د تر هګری نه غټ کارو بارپه دنیا کې نشته ،پاکستان ډیر ښه کاروبار پیدا کړی ،عجیبه خبره دا ده چې پاکستان د بد نامی جاسوسی شبکی چې تر هګریې جوړ کړي ،یعنی د همدې پښتنو نه یې جوړ کړي ،او بی شمیره پیسي پری ځان ته یعنی خپل پوځ ته پرې جوړې کړي ، پوځ یې ځان ته او د خپل تقویت په خاطر یې ځان ته واخلي یا پیسي  جوړي کړي ، او په دي نامه هم د ځینو عربو پیسه دارو څخه هم پیسي تر لاسه کړي ،په دي پیسو کې بیا پښتانو ته هیڅ راز حق نشته ، حق خو لا څه کوي ، چې د پشتنو ملی شتمنی هم دوی وړي ، یعنی ملی شتمنۍ یې دوی غصب کړي دي ، بیا د ورانکارو پسی ، د پلټنو په نامه بیا عملیات تر سره کړي ،او په بیلو بیلو علاقو کې پوځ یرغل وکړي ، او په دي نامه هم خپل اعتبارات او د پوڅ تقویت د لاسته راوړل شوی پیسو ، او د عربو په باد راوړل شوی پیسو ور ټینګ کړي ،بیا ورپسي چې ټولي لارې بندی شي ، بیا خو نو پوځ په مداریتوب کې نوم لري بیا آوازه ورګډه کړي ، چې تر هګر د افغانستان نه راځي بیا د افغانستان نوم په دي هم په ډاډه زړه اخلي چې په افغانستان کې خو هسی هم ګډوډي ده ، چې دوی هر څه ووایي ، دنیا یې ورسره مني ،او په ترڅ کې ګاونډی هیوادونه هم وایروی ،د اغزن تار پیلول یې هم د دي له پاره وکړل چې د دنیا په سترګو کې خاورې وشیندی چې ګوندی تر هګر د افغانستان څخه راځي ، او مونږ تری په تکلیف یو ، په داسي حال کې چې په خپله ده، تر هګر روزلي ، د عوامی نیشنل پارټي مرکزی جنرال سکرتری ،د میا افتخار حسین ویدیو چې د څو کالو راهیسی پر له پسي په فیسبوک کې او په میډیا کې راڅرخي د ده خبری راځي ، چې په ویدیو کې پاکسان پوځ او حکومت ته په خطاب کې وایی (تا چې سرحد باندی اغزن تار راښکو ،نو بس اوس خو لار بنده شوه ،نو اوس دهشتګرد کوم ځای څخه راځي ، دا فکټری (فابریکه) چیرته لږیدلی ،مخکی خو به دي ویل چې د افغانستان نه راځي نو اوس خو لار بنده شوه اوس د کوم ځای نه راځي ،خو صفا ووایه : چې دا خلک تا ساتلي وو ،دا ستا خلک دي ، او بیا وایي : دا دهشتګردۍ به بندوئ ،او بیا وایي : د دهشتګردۍ نه په دنیا کې غټ کارو بار نشته دا  د دي خلکو غټ کارو بار دی ، چې زمونږ په وینو یې کوي ،لهذا اوس خو چې کوم دی ، بیداری په کار ده ،اوس خو آواز اوچتول په کار دي چې د پاکستان حکمرانان موږ دي ته نه پریږدو ،نه ملکی او نه پوځ چې دی به زما په سر سودا کوي ،دی به په افغانستان کې بد امنی کوی ،یا  به د پښتنو په خاوره بد امنی کوی ،او وینی تویوي ،مونږ چې کوم دی  ، څرنګه چې مخکی زمونږ فارمولا وه اوس هم ده چې د افغانستان اَمن زمونږ د اّمن زامن دی ،او مونږ چې پاکستان اّمن غواړو د خپلو بچو خیر غواړو ،د خپلو حجرو خیر غواړو، د خویندو د پړونی خیر غواړونو مونږ به ضرور په

افغانستان کې اَمن راولو ، پاکستان کې به اَمن راځي ،)

بیا بل ځای ، د عوامی نیشنل پارټي مرکزی سکرتری ،افتخار حسین صاحب په خپله بله وینا کې قوم ته په خطاب کې داسي وویل : مونږ څومره هوشیار خلک یو ، مونږ ته ښکاره ده ، چې په مونږ څه راروان دي ،او مونږ ورته لا بیا هم ګورو ،هر سړي دا خبره وکړه ، چې په مونږ یو سخته راروانه ده ،د پردې شاته یو لوی سازش روان دی ،پر مونږ حملي روانې دي ،او دلته میدان ګرمیږي ،د څه د پاره دهشت ګرد د پاره ، ستا او زما کور به ورانیږي ، په هغی کې به هم دوی ته پیسې راځي ،بیا به هر څه دوی روغوی بیا په دي کې به هم دوی ته پیسې راځي ،نو پښتون به په کې مری ،په اَ من کې به هم زه مرم ، او په سوله کې هم زه مرم، او دهشتګردی کې به هم زه مرم ،دا سازش نه دی څه دی ،مونږ تر ننه همدا وایو چې پالیسي بدلول غواړي ،دې کې شک نشته چې پالیسۍ بین الاقوامی دي ،شک نشته چې پالیسۍ به د روس او آمریکا  وي ،خو زمونږ په ټاټوبی پاکستان د ننه ،چې د پارلمنټ د ننه خبره کوو،او یا د سنټ د ننه خبره کوو ،او یا دا نن چې ستاسو مخي ته ولاړ یو ،مونږ د پاکستان د غلطو پالیسیو غندنه کوو ،

ترجمه از فرانسه بهروز عارفی
رافائل اوریانی، روزنامه نگار ضمیمه ی هفتگی روزنامه رپوبلیکا، در نامه ی استعفایش پس از دوازده سال خدمت صادقانه، به روش روزنامه در بازتاب اوضاع غزه اعتراض می کند: «۹۰ روز است که اصلاً نمی فهمم. هزاران نفر می میرند یا عضوی را از دست می دهند، در موج خشونتی غرق می شوند که نمی توان جنگ نامید به جز در مطبوعات»
او می نویسد: « احتیاطِ باورنکردنیِ بخش بزرگی از مطبوعات اروپا از جمله رپوبلیکا – در شماره امروز آن، کشتار دو خانواده فقط در صفحه ۱۵ و در سطر آخر درج شده است» و «همراهی رسانه ای» را یادآوری می کند که این کشتارها را ممکن می سازد.

زمانی در گذشته، رسانه های غربی از چنین حُجبی برخوردار نبودند.هیچ کس در افشای تجاوز روسیه تردید نمی کرد و به مغر کسی خطور نمی کرد که از «عملیات ویژه روسیه» سخن براند، مگر با تمسخر. امروز اصطلاح اسرائیلیِ «جنگ اسرائیل-حماس» تحمیل شده است، گویی دو طرف برابر رودررویی می کنند، یا قربانیان عمدتاً سربازان بریگاد القسام هستند.

روش روزنامه ها متفاوت است اما همیشه حماس را به عنوان «سازمان تروریستی» معرفی می کنند – یاداوری کنیم که فقط اتحادیه اروپا و ایالات متحده این سازمان را تروریستی می دانند- امری که پیشاپیش، اسرائیل را از همه جنایت هایش مبرا می کند. مگر در مقابل شر مطلق، هر کاری روا نیست ؟ یک روزنامه نگار CNN از رهنمودهای تحریریه نقل می کند:

واژه های «جنایت جنگی» و «نسل کشی» تابو هستند. از بمباران های اسرائیل در غزه به عنوان «انفجارها» یاد شود که کسی مسئول آن نیست، تا اینکه ارتش اسرائیل مسئولیت آن را یا بپذیرد یا انکار کند. نقل قول ها و اخباری که ارتش اسرائیل و نمایندگان دولت ارائه می دهند، به سرعت مورد تأیید قرار می گیرند، در حالی که گرایش این است که اخبار فلسطینیان را باید به دقت بررسی کرد.»(۱)

«پیرو اطلاعیه حماس»
می دانیم که در مورد شمار مردگان که وزارت بهداشت غزه منتشر می کند، سوءظن وجود دارد، و تا امروز با عبارت «پیرو اطلاعیه حماس» همراه است، در حالی که حدس زده می شود که میزان کشته های اعلام شده از واقعیت کمتر است. در نشان دادن رفتار با گروگان های فلسطینی، لخت، تحقیرشده وشکنجه شده ، تعدیل باید کرد، شک و تردید نسبت به تعلق آنان به حماس، شرایط استثنائی را توجیه می کند. درعکس، اخبار جعلی fake news شایع شده پس از ۷ اکتبر در مورد دریدن شکم زنان، سربریدن نوزادان یا سوزانده شدن در فرها بارها تکثیر شده است، زیرا مسئولان اسرائیلی آن ها را تأیید کرده بودند. هنگامی که شعبده بازی آنان فاش شد، هیچ کدام از هیئت های تحریریه ضروری ندانستند که به خاطر شایع کردن تبلغات اسرائیل به خطای خود اعتراف کنند. در فرانسه، میکروفن همه کانال های خبری تلویزیونی برای سخنگوی ارتش اسرائیل باز است، و هنگامی که روزنامه نگاری تصمیم می گیرد وظیفه اش را انجام داده و پرسشی واقعی مطرح کند، تحریریه اش او را سرجایش می نشاند. در این هنگام، گفتارهای نژادپرستانه بیشرمانه علیه منتقدان ارتش اسرائیل را که به نفرت پراکنی نزدیک است، به شدت نشان می دهند. باید از سوءظنی که نسبت به روزنامه نگاران مورد تبعیض و متهم به «فرقه گرائی» زمانی که نگرش دیگری ارائه می دهند، نیز یاد کرد.(۲)

در حالی که اسرائیل از ورود خبرنگاران خارجی به غزه جلوگیری می کند – به جز آن هایی که برمی گزیند تا «سوار بر زرپوش» با راهنمایی ارتش در غزه بچرخند، امری که بیشتر خبرنگاران خارجی بدون کوچکترین دیدگاه انتقادی می پذیرند- صدای اعتراض اندکی در برابر این ممنوعیت بلند شده است. نهادهای حرفه ای روزنامه نگاران علیه قتلِ ۱۰۹ خبرنگار فلسطینی بسیج نشده است، در هیچ مناقشه ی معاصر، هرگز تلفات به این رقم نرسیده است. اگر این گزارشگران اروپائی بودند، چه ها نمی شنیدیم ؟ بدتر از آن، سازمان خبرنگاران بی مرز در کارنامه سالیانه اش که در ۱۵ دسامبر ۲۰۲۳ انتشار یافت می نویسد «۱۷ خبرنگار [فلسطینی] در حین انجام وظیفه» کشته شدند، خبری که چندین رسانه سراسری فرانسوی بازتاب دادند. وقاحت این جمله پردازی تکان دهنده است، بویژه هنگامی که می دانیم هدف گیری عامدانه ی روزنامه نگاران در غزه و کرانه باختری یکی از عملکردهای متداول ارتش اسرائیل است، همان طوری که قتل خبرنگار شیرین ابو آکله شاهدی بر آن است. یکشنبه ۷ ژانویه، دو همکار فلسطینی دیگر در اثر پرتاب یک موشک هدفمند در اتومبیل خود در غرب خان یونس کشته شدند. یکی از آنان پسر وائل الدحدوح، مدیر دفتر تلویزیون الجزیره در غزه بود. ارتش اسرائیل نیمی از خانواده او را قتل عام کرده و نیز فیلمبردار او را کشته بود.

حال آنکه، بیشتر تصویرهایی را که از غزه به ما می رسد، مدیون این خبرنگاران هستیم. گرچه برخی از آن ها به عنوان «همراه و مترجم» [فیکسِر] روزنامه نگاران فرانسوی کار کرده اند، چون فلسطینی هستند همواره مورد سوء ظن اند. همان وقت، با همکاران اسرائیلی آنان به استثنای چند تن (+۹۷۲، برخی روزنامه نگاران هآرتس) که از زبان مورد استفاده ارتش استفاده می کنند، با احترام رفتار می کنند.

پاکسازی قومی، گزینه ای چون گزینش دیگر
در روزهای اخیر شاهد بحث و جدل های سوررئالیستی بودیم. آیا واقعاً می توان آسوده، آرام، «به طور عادی» در استودیوهای رادیو و تلویزیون درباره پیشنهاد انتقال اهالی فلسطین به کنگو، رواندا یا اروپا بحث کرد، بدون اینکه قاطعانه گفت که این کارها جنایت جنگی و جنایت علیه بشریت است ؟ بدون اینکه اعلام شود، کسانی که اینجا و آنجا، با صدای بلند این حرف ها را می زنند، مستوجب متهم شدن به جرم ستایش از جنایت جنگی و جنایت علیه بشریت است؟

سازمان ملل متحد اعلام کرده است که باریکه غزه «مکان مرگ، غیرقابل زندگی» است. هر روز بر اخبار درباره کشته ها (بیش از ۲۳ هزار نفر)، و زخمی ها (بیش از ۵۸ هزار نفر)، ساختار پزشکی بمباران شده، اعدام های فراقانونی، شکنجه های گسترده (۳)، مدرسه ها و دانشگاه های با خاک یکسان شده، خانه های ویران شده افزوده می شود. وضعیتی پیش آمده که برای نشان دادن این درجه از ویرانی برنامه ریزی شده خانه ها، واژه جدید «مسکن کُشی» [Domicide بر وزن Génocide « نسل کُشی »] را ساخته اند. به ندرت، این جنایت ها موضوع بررسیِ مطبوعاتی شده است. باوجود این، شکایت نامه ای که آفریقای جنوبی در ۲۹ دسامبر ۲۰۲۳ در دیوان داوری بین المللی در لاهه (۴) عرضه کرده، برای رسانه ها کفایت می کند تا ده ها « خبر نخست » مخابره کنند. آنان در دادن « یک چهره، یک نام، یک هویت » به قربانیان (نه فقط قربانیان ۷ اکتبر) یاری خواهند رساند. برای مجبور کردن اسرائیل و ایالات متحده که بی هیچ تردیدی به آن کشور سلاح می دهد، و نیز برای قرار دادن کشورهای دیگر از جمله فرانسه در برابر مسئولیت شان، و برای این کار کافی نیست که مقداری غذا بر سر اهالی در آستانه مرگ، فرو ریزید یا «نگرانی» خود را با یک اطلاعیه اعلام کنید.

برای نخستین بار، یک نسل کشی به طور مستقیم جریان دارد، به معنی واقعی کلمه، با پخش مستقیم [لایو] بر روی برخی تلویزیون های خبری پان عرب یا شبکه های اجتماعی، امری که نه در مورد رواندا و نه سرِبرِنیکسا وجود داشت. در برابر این مسئله، با سهولتی که این کشتار صفحه اول روزنامه ها و سرآغاز برنامه های خبری تلویزیون را در کشورهای ما ترک می کند و به خبر دست دوم تبدیل می شود، ناراحت کننده است. وانگهی، روزنامه نگاران به اندازه ی دولت های امضا کننده کنوانسیون برای جلوگیری و مجازات جنایت نسل کشی، مسئولیت اخلاقی برای بسیج افکار عمومی جهت توقف جنایت در حال جریان دارند.

فرانسه به خاطر ندیدین نسل کشی، می تواند برای توقف آن کوشش کند: تعلیق همکاری نظامی با اسرائیل، حتی معلق کردن واردات کالاهای اسرائیلی که برخی از شهرک های استعماری می آید و در نتیجه خریدشان در تناقض با تصمیم های اروپاست.

در اواخر ماه دسامبر، به دنبال حمله روسیه به شهرهای اوکراین که نزدیک به سی نفر تلفات داد، دولت آمریکا «این بمباران های هولناک » را محکوم کرد، در حالی که دولت فرانسه «استراتژِی ترور روسیه» را نکوهش می کرد. روزنامه لوموند «کارزار ترور روسیه» را عنوان صفحه اول کرد.

چقدر زمان لازم است تا جنگ اسرائیل علیه غزه را تروریسم ارزیابی کنند؟

زیرنویس ها:

۱ – « Cnn Runs Gaza Coverage Past Jerusalem Team Operating Under Shadow of Idf Censor », The Intercept, Daniel Boguslaw, 4 janvier 2024.

۲ – Nassira Al-Moaddem, « TV5 Monde : « l’affaire Kaci » secoue la rédaction », Arrêt sur image, 30 novembre 2023

۳ – Lire l’enquête du magazine israélien +972, Yuval Abraham, « Inside Israel’s torture camp for Gaza detainees »

۴ – Application Instituting Proceedings

د نوي کال په ماښام، ملکې مارګریټ له 52 کلونو وروسته د استعفا پریکړه وکړه

د ډنمارک ملکې له 52 کلونو وروسته د 2024 کال د جنورۍ په 14 نیټه خپله استعفا لاسلیک کړه

نن دجنورۍ په۱۴ خلک د سهار راهیسې په کوپنهاګن کې د دغه هېواد د پارلمان د ودانۍ مخې ته راټول شوي ول څو د خپلې محبوبې ملکې مارګریت له خوا خپل زوی فریدریک ته د تاج او تخت د سبارلو د مراسمو شاهدان اوسي.

کله چې د نوي کال په ماښام  ملکې مارګریټ له 52 کلونو وروسته خپله پریکړه اعلان کړه، د نژدې شپږمیلیونه ډنمارکیانو د حیرانتیا سبب شو. . هغه په ​​تیرو ۹۰۰ کلونو کې د ډنمارک لومړنی واکمنه ده چې په خپله خوښه یې استعفا وکړه.ځکه په تېرو وختونو کې د پاچا له مړینې وروسته نوی پاچا ټاکل کېده خو دا ځل د تیر پاچا په خوښه او پرېکړه نوی پاچا وټاکل شو.

دا مراسم د ملکې مارګریت ، شهزاده فریدریک، شهزاده کریستین او د دولتي هیئت په شتون کې ترسره شول. د دولتي شورا غونډې د پاچا تر مشرۍ لاندې جوړېږي او د تاج وارث کله چې ۱۸ کلن شي په دغه غونډو کې ګډون کوي..

په آسټرالیا کې زیږیدلی ماریه ډونالډسن چې د  فریډریک میرمن ده، نن له ماسپښین وروسته د فریدریک له پاچا کیدو وروسته د ډنمارک ملکه شوه.

د تاج د سپارلو مراسم په ډېر ساده او غیر مذهبی بڼه تر سره شول. د ډنمارک صدراعظمه د شاهي ماڼۍ بالکن ته د د شهزاده فریدریک په ملګرتیا را وځي او بهر ولاړو خلکو ته د یوې لنډې  وینا په ترڅ کې فریدریک د ډنمارک د نوي پاچا په توګه اعلانوي. وروسته له هغې د ډنمارک نوی پاچا د خپلې مور له خدمتونو او د پاچا په توګه د خپل مسوولیت او ژمنتیا په اړوند ډېره لنډه وینا کوي. وروسته نوی پاچا د نوې ملکې او خپلې کورنې په ملګرتیا یو ځل بیا بالکن ته راوځي او د خلکو  له احساساتو څخه مننه کوي. .

ملکه مارګریته د مازدیګر په څلورو بجو او پنځل دقیقو شاهي ماڼۍ پرېښوده او د خپلې استوګنې ماڼې ته ولاړه چې د لارې دواړو خواو ته په زرګونو کسانو ورته لاسونه پړکول او د ستاینې احساسات یې څرګندو.. د مارګریتې د اوسیدلو له ماڼۍ څخه بیرغ چې د پادشاهي نښه ده، کوز او د نوي پاچا د اوسیدلو پر ماڼې بېرغ اوچت شو. د .

عبدالملک پرهیز

ترجمه از فرانسه شروین احمدی
حملات از یمن به کشتی‌های تجاری در دریای سرخ ، ظرفیت بی ثبات کردن درگیری ای را نشان می‌دهد که مدتها نادیده گرفته شده بود. حوثی ها بمثابه تنها مدافعان آرمان فلسطین، سازوکارهای خود را با دقت، هم در داخل و هم در منطقه دنبال می کنند.

در چند ماه اخیر جنبش حوثی ها صفحه اول رسانه های اروپایی را به خود اختصاص داده است، چیزی که ۹ سال جنگ داخلی با ابعادی منطقه ای در یمن موفق به انجام آن نشد. در واقع عملیات حمایتی از فلسطینیان در دریای سرخ باعث شد تا حتی موجودیت این جنبش به یک موضوع جهانی تبدیل شود. از سال ۲۰۱۵، انصارالله (نام رسمی جنبش) کنترل صنعا و همچنین اکثریت سواحل دریای سرخ را در اختیار دارد و با مشت آهنین بر دو سوم جمعیت حکومت می کند. برنامه جنبش در داخل تضمین تسلط سادا (از اولاد پیامبر که به نام اشرف یا هاشمی نیز شناخته می شود) است و تاکید بر دشمنی با ایالات متحده و اسرائیل عنصر اصلی سیاست خارجی آن می باشد. جنگ در غزه به این جنبش محبوبیت ملی و بین المللی تازه ای بخشیده است، آنهم در زمانی که اکثریت مردم یمن در آرزوی صلح هستند.

مانند میلیون ها نفر دیگر، مردم یمن از قتل عام وحشتناک غزه خشمگین هستند. فراخوان مقامات حوثی برای تظاهرات برای فلسطین به آنها فرصتی نادر برای بسیج وسیع و پر شوری را داد. با وجود عدم محبوبیت رژیم انصارالله، اکثر ساکنان به احتمال زیاد از رهبر آن عبدالملک الحوثی که اسرائیل را تهدید به اقداماتی در دریای سرخ کرد، حمایت می کنند. رقیب او راشاد العلیمی ، رئیس جمهوری شناخته شده بین المللی ، نیز حمایت خود را از فلسطینی ها اعلام کرده است، اگرچه دولت او هیچ کاری بیش از سخن گفتن انجام نداده و اعتراضات گسترده در شهرها و روستاها هیچ تاثیری بر او نداشته است. در شهرهای تحت سلطه مجلس انتقالی جنوبی (STC) ، وابسته به امارات متحده عربی (به ویژه عدن)، حمایتی از فلسطین شنیده نمی شود. هم دولت و هم استقلال طلبان جنوب مانند حامیان منطقه ای شان سکوت پیشه کرده اند.

ظرفیت چشمگیر برای آسیب رساندن
«جامعه بین‌المللی» به دلیل وتوی آمریکا نتوانست یک آتش‌بس را تحمیل کند . متحدان اصلی اسرائیل تا حد زیادی تلاش کردند تا از تشدید و اوج گیری جنگ در جبهه های دیگر جلوگیری کنند. آنها از حزب‌الله لبنان و ایران درخواست کردند که علی‌رغم تشدید کشتارها و ترور یکی از رهبران ارشد حماس در بیروت در ۲ ژانویه ۲۰۲۴ ، واکنش‌های معتدل تری نشان دهند.

جالب توجه آنکه حملات علیه نیروهای آمریکایی در سوریه و عراق با انتقام‌جویی فوری نظامی از سوی ایالات متحده پاسخ داده شد، در حالی که اقدامات حوثی‌ها در دریای سرخ، با آنکه مؤثرتر بود، تا پایان دسامبر سال گذشته، فقط موجب محکومیت های لفظی می شد . از اواسط اکتبر، حملات موشکی مکرر آنها به جنوب اسرائیل عمدتا توسط نیروهای دریایی آمریکا، فرانسه و سایر کشورها رهگیری شده است. با توجه به فاصله بین دو منطقه و برد زرادخانه آنها، این حملات تهدید نظامی جدی برای اسرائیل به حساب نمی آید. در عوض، توانایی آنها برای حمله به کشتیرانی در دریای سرخ موثرترین و هویدا ترین حمایت بین المللی از فلسطینیان بوده است. امری که نشانگر ظرفیت چشمگیر آنها برای آسیب رسانی است.

در واقع، ۱۵ درصد تجارت جهانی از این دریا می گذرد و حملات حوثی ها موجب کاهش قابل توجه جریان کشتیرانی می شود که به طور جدی بر اقتصاد جهانی تأثیر می گذارد. این امر به وضعیت مالی مصر که بسیار وخیم است نیز آسیب می رساند، هزینه های بهره برداری و بیمه کشتی ها را افزایش می دهد و زمان سفر را برای کشتی هائی که می خواهند به اروپا بروند ده روز افزایش می دهد. اجبار به طی مسیر طولانی تر با دورزدن آفریقا باعث تاخیر در رسیدن مایحتاج اساسی و سایر کالاها می شود. در ۳ ژانویه، بیش از ۲۰ درصد از کشتی‌هایی که معمولاً از این گذرگاه استفاده می‌کنند، مسیر خود را تغییر دادند، از جمله ناوگان شرکت های حمل و نقل اصلی جهان.

اوج گیری ای مهار شده
حوثی‌ها ادعا می‌کنند که فقط کشتی‌هائی را هدف قرار می‌دهند که به نوعی در اتباط با اسرائیل (مالکیت، مقصد و حتی ترانزیت) هستند، اما اطلاعات دقیقی در این مورد در دسترس نیست. تخمین زده می شود که این بحران در حال حاضر در حدود ۳ میلیارد دلار (۲.۷۴ میلیارد یورو) برای اقتصاد اسرائیل هزینه های اضافی ایجاد کرده است(۱).

گرفتن کشتی گلکسی لیدر(Galaxy Leader) در ۱۹ نوامبر ۲۰۲۳ ، هنوز تا اوایل ژانویه نمایشی ترین اقدام حوٍثی ها بود. ویدیوی فیلمبرداری شده توسط تیمی که در عرشه کشتی پیاده شد، در اخبار رسانه های غربی ، مکررا و بصورت شبانه روزی پخش شد و تبلیغات زیادی را به همراه داشت. توقیف این کشتی همچنین به حوثی‌ها این امکان را داد تا با سازماندهی رویدادهای فرهنگی در کشتی که به طور گسترده در یوتیوب توسط تأثیرگذاران یمنی پخش می‌شود، آن را به یک جاذبه گردشگری تبدیل کنند. به دنبال این واقعه جنبش حوثی ها حملات را افزایش و ۲۵ کشتی را در دو ماه هدف قرار داد: حمله به کشتی نروژی استریندا(Strinda) در ۱۱ دسامبر، مرسک جبل الطارق(Maersk Gibraltar) در ۱۴ دسامبر، و تلاش برای پیاده شدن بر عرشه مرسک هانگژو (Maersk Hangzhou) در ۳۱ دسامبر.

پس از هفته ها تردید، ایالات متحده سرانجام در ۱۹ دسامبر ایجاد ائتلاف دریایی بین المللی «نگهبان شکوفایی » متشکل از ۲۰ کشور را اعلام کرد که همکاری اکثر آنها نمادین بود. این ائتلاف در اولین هفته‌های حضور خود، نیروئی چشمگیر به کشتی‌های جنگی متعددی که در دریای سرخ حضور داشتند، اضافه نکرد: کاروان‌ کشتی ها اسکورت نشدند و حتی کشورهای ساحلی که مستقیماً از این وقایع تاثیر پذیرفته بود، ترغیت به شرکت در این ائتلاف نگردیدند. از سوی دیگر، تسلط آمریکا باعث شد که کشورهای بزرگ اروپایی (فرانسه، ایتالیا، اسپانیا) به طور مستقل عمل کنند و خواستار رهبری بین المللی شوند. علاوه بر این، توزیع نقش‌ها بین این نیرو و گروه ضربتی ۱۵۳ (Combined Task Force 153) که قبلاً توسط ایالات متحده در آوریل ۲۰۲۲ ایجاد شده بود، نامشخص است.

با این حال، در ۳۱ دسامبر، آمریکا سه قایق تهاجمی حوثی ها را منهدم کرد که منجر به کشته شدن ۱۰ خدمه آن شد.جلسه شورای امنیت سازمان ملل متحد در ۳ ژانویه ، هیچ تصمیم یا اعلامیه مشترکی صادر نکرد و فقط رهبران انصارالله را به دلیل ممانعت از آزادی دریانوردی سرزنش کرد، بدون اینکه به دلایل اقدامات آنها اشاره نماید. در نتیجه، ایالات متحده به همراه دوازده کشور از نزدیکترین متحدانش(۲) بیانیه ای صادر و تهدید کرد که در صورت ادامه این حملات، پاسخ نظامی خواهد داد(۳).

فلج شدن آمریکا و عربستان
اگر واکنش واشنگتن طولانی و تا کنون محدود بوده ، به این دلیل است که آمریکا و عربستان سعودی از یک سال پیش مصمم به پایان دادن جنگ یمن هستند. دولت بایدن در این سال انتخاباتی به موفقیت دیپلماتیک نیاز دارد: یکی از اولین هدف های اعلام شده آن پایان دادن به این درگیری بود. با این حال، قبل از ۷ اکتبر، این هدف در دسترس به نظر می رسید، به عنوان مثال، بسیار بیشتر از اوکراین و فلسطین، جایی که حمایت وی از اسرائیل به طور فزاینده ای در بین رای دهندگان آمریکایی منفور است.

به نوبه خود، مقامات سعودی سال هاست که تلاش می کنند تا خود را از باتلاق دخالت نظامی در یمن رها کنند. آنها از اواخر سال ۲۰۲۲ با کمک عمانی ها به طور مستقیم با انصارالله مذاکره می کنند. در آوریل ۲۰۲۳، یک هیئت عالی رتبه سعودی رسما از صنعا بازدید کرد. توافق نزدیک به نظر می رسید، اما از آن زمان هیچ چیز محقق نشده است. در سپتامبر ۲۰۲۳، یک هیئت بلندپایه از انصارالله به ریاض سفر کرد و رسماً مورد استقبال شاهزاده خالد بن سلمان، وزیر دفاع قرار گرفت. اما باز هم برخلاف انتظار چیزی اعلام نشد.

سعودی ها می خواستند توافق آنها با حوثی ها با سرعت به انجام برسد، اما تشدید جنگ غزه ادامه این روند را از نظر سیاسی غیرممکن کرد. آنها خود را فلج شده می یابند و نمی توانند به طور علنی با حملات به اسرائیل مخالفت کنند، زیرا بی عملی آنها را در شرائطی به چشم می کشد که هزاران فلسطینی کشته می شوند و گرسنه در چنگ محاصره ای گرفتارند که به نسل کشی می ماند. به همین دلیل آنها ایالات متحده را تشویق کردند که در پاسخ به حملات حوثی ها خویشتن داری پیشه کند(۴). .

صلحی که مانند همیشه یک توهم است
در ۲۳ دسامبر ۲۰۲۳، فرستاده ویژه دبیرکل سازمان ملل متحد، هانس گراندبرگ، توافقی را اعلام کرد که طبق شایعات قرار بود در ابتدای ژانویه امضا شود. آگاهی از محدودیت های عربستان و آمریکا به وضوح حوثی ها را جسورتر کرده است. آنها به خوبی آگاهند که حمله به ایشان هرگونه امکان توافق را به طور جدی به خطر می اندازد. مذاکرات برای مبادله بیشتر زندانیان بین طرف های یمنی که برای اوایل ماه جاری برنامه ریزی شده بود، برای مدت نامعلومی به تعویق افتاده است. سفر محمد عبدالسلام، مذاکره‌کننده ارشد حوثی‌ها به ایران در اول ژانویه، موجب قطع حملات در دریای سرخ نشد. حملاتی که می‌توانست توسط کشتی نظامی ایران که اخیراً به منطقه آمده است، پشتیبانی شود. هرچند چنین امری قطعی نیست.

بر اساس متن منتشر شده این توافق، تصریح شده که عربستان سعودی به عنوان یک «واسطه» و نه به عنوان «شرکت کننده» در جنگ آنرا امضا خواهد کرد، امری که امتیازی بزرگ برای ریاض است و هر گونه احتمال اینکه از نظر قانونی مسئول جنایات جنگی شناخته شود را از بین می برد. این توافق به طور رسمی بین حوثی‌ها و دولت منعقد می‌شود، هرچند دولت اخیر تقریباً هیچ کمکی به این مذاکرات نکرده است. سعودی‌ها علاوه بر آتش‌بس و توقف حملات فرامرزی ، حقوق تمام کارکنان دولت یمن از جمله نیروهای نظامی و امنیتی حوثی‌ها را به مدت یک سال پرداخت می‌کنند. بندر حدیده به‌طور کامل باز می‌شود و فرودگاه صنعا ساعت های بیشتری برای پروازها خواهد داشت. حوثی‌ها در عوض به دولت اجازه می‌دهند نفت صادر کند ، فعالیتی که از نوامبر ۲۰۲۲ پس از حمله به کشتی‌ها در بنادر صادراتی در دریای عرب متوقف شد. در نهایت، تیم فرستاده ویژه سازمان ملل متحد مسئول آماده سازی مذاکرات «صلح» بین طرف های یمنی، به ویژه در مورد توزیع قدرت خواهد بود. بدین ترتیب خروج عربستان از یمن قطعی خواهد شد.

در میدان، این توافق باعث تضعیف بیشتر جبهه ضد حوثی می شود که در حال حاضر از نزاع ها و رقابت ها در شورای هشت نفره ریاست جمهوری رنج می برد. در سال گذشته، برخی از جناح ها مواضع خود را تقویت کردند، به ویژه طارق صالح (برادرزاده رئیس جمهور سابق) که طرفدار اتحاد است و مجلس انتقالی جنوبی (STC) که جدایی طلب می باشد. حاکمیت منطقه حضرموت به موضوعی مهم تبدیل شده است که تا حدی منعکس کننده رقابت بین سعودی ها و اماراتی ها است. ایالات متحده تلاش دارد طارق صالح که کنترل باب المندب را در دست دارد، اغوا کرده و به خود نزدیک کند.

در سرتاسر سال ۲۰۲۳، علیرغم تشدید برخی تنش ها در سه ماهه آخر، از شدت نبرد در یمن کاسته شد. پس از نشست ریاض در ماه سپتامبر، فشار حوثی‌ها به عربستان سعودی با حمله هواپیماهای بدون سرنشین برون مرزی که منجر به کشته شدن چهار سرباز بحرینی شد، ادامه یافت.این که هشداری به رهبران سعودی بود، همچنین منعکس کننده اختلافات درون رهبری حوثی ها است که در آن حامیان حفظ توازن قدرت منطقه ای، قدرتمند هستند. در ۲۱ سپتامبر، نهمین سالگرد تصرف صنعا، حوثی ها یک رژه نظامی چشمگیر سه ساعته برگزار کردند که در طی آن سلاح‌های پیشرفته از جمله پهپادها و موشک‌هایی را به نمایش گذاشتند که همه بر سر ویژگی‌های مشترک شان با سلاح‌های ایرانی، توافق دارند.

در حال حاضر، هیچ چیز حاکی از امضای توافقنامه بین طرفین متخاصم نیست. با این حال، حتی اگر این توافق به طور کامل مناقشه را پایان نمی دهد، بسیاری از یمنی ها امیدوار بودند که این اولین گام به سوی صلحی باشد که به شدت به آن نیاز دارند. شرایط زندگی آنها همچنان رو به وخامت دارد. در حالی که در سال ۲۰۲۲ ، ۵۵ درصد از طرح مداخله بشردوستانه سازمان ملل متحد تامین مالی شده بود، در سال ۲۰۲۳ ، این رقم تنها ۳۸ درصد بود. امری که موجب کاهش کمک های ارائه شده به میلیون ها نفر شد.

در چشم انداز جنگی پر آشوب آغاز سال جاری، وضعیت یمن همچنان قابل اشتعال است. اقدامات حوثی ها به نفع فلسطین نشان دهنده ظرفیت واقعی آسیب رسانی ای است که می تواند منجر به حملات نظامی ای شود که به گسترش درگیری می انجامد.

۱- « Yemeni threats disrupt about 85 % of port’s profit : ”Eilat” Port Dir. », Al Mayadeen, 11 décembre 2023.

۲- امضا کنندگان این بیانیه: استرالیا، آلمان، بحرین، بلژیک، کانادا، دانمارک، ایالات متحده، ایتالیا، ژاپن، نیوزلند، هلند، بریتانیا.

۳-

« US warns Houthis to cease attacks on Red Sea vessels or face potential military action », Associated Press, 4 janvier 2024.

۴- « Saudi Arabia urges US restraint as Houthis attack ships in Red Sea », Reuters, 7 décembre 2023.

عبدالصمد ازهر                                                                              ۰۵ /  ۰۱ / ۲۰۲۴

از ليموی ترش لیموناد شیرین می سازیم

طالب چارواکو ته په هره برخه، او په ځانګړي توګه په فرهنګي تشو او د ښځو او نجونو پر حقونو ظالمانه تېري په هکله، له پر له پسې ګوتنيونو او انتقادونو وروسته د دې وار رسېدلی دی چې په نورو اړخونو هم تم شو او خپل ګټور او جوړوونکي وړانديزونه هم ورسره شريک کړو. مخکې له دې چې وړانيزونو ته ولاړ شم، په زغرده وايم څو چې د نجونو او ښځو د زده کړې او کار حقونه ونه پېژندل شي او په ټولنه کې قانونيت واکمن نه شي، د دوی او د افغان ولس او په ځانګړې توګه روڼ اندو تر منځ واټن به کله هم لنډ نه شي. ټول بايد پوه شي چې زمونږ وطنوالو د تېرې نيمې پېړۍ له وژنو، ورانيو، بې وطنيو او ډېرو نورو ربړېدنو نه ډېر څه زده کړي دي. زمونږ عوام هم هغه نه دي چې ځينو به ورته د « العوام کالانعام» خطاب کاوه. دوی د ډېرو تجربو له لارې په ډېرو حقیقتونو پوه شوي دي، خو له هغې وېرې چې له پېړيو راهيسې د دوی په ټوليز شعور (شعور جمعی) کې اخشل شوې ده، لا هم د خپلو عقلي موندنو له برالا ويلو ډډه کوي.

زمونږ تېرې او اوسنۍ هلې ځلې او زمونږ پياوړی هوډ، زمونږ د ځورېدلي ولس، زمونږ د وران ويجاړ ټاټوبي او زمونږ له دننه او د باندې نه ټکول شويو وطنوالو له پاره ښېګڼه، بسياينه او هوساينه رامنځ ته کولو په موخه ول او دي، نو ځکه نشو کولی په هر حالت کې هغه وړانديزونه کوم چې ګټور راته ښکاري، له شريکولو وسپموو.

غواړم په ټولنيزو او اقتصادي برخو کې ، سره له دې چې ځانګړې پوهه او تخصص په کې نه لرم، د روغتيايي حالت  په مساعد وختونو کې څو وړانديزونه يو په بل پسې خپاره کړم. هيله من يم ګران لوستونکي يې په خپلو عالمانه نظرياتو سره تشې ډکې کړي.

لومړی وړانديز:

په خبرونو کې واورېدل شول چې په اقتصادي چارو کې د لنډ مهال حکومت د رییس الوزرا مرستيال ملا عبدالغني برادر، د کندهار په دامان ولسوالۍ کې لوی واټ( لويې لارې) ته ورڅېرمه، د ۵۳ مليونو افغانيو په لګښت د يوه جامع جومات د جوړولو ډبره کښېښوده. په خبر کې دا هم وويل شول چې د ملا هبة الله له لارښوونې سره سم به ۷۵ لوی جوماتونه د لويو واټونو(شاهراه ګانو) تر څنګ، په مختلفو ولايتونو کې جوړېږي.

په دې خبر باندې رنګ رنګ ګونګوسې واورېدل شوې. چا وويل پر لويو لارو د جوماتونو جوړول ضرور ول که د وږو متقاعدينو د روا حقونو ادا کول؟! بل وویل په داسې حال کې چې په هر کلي کې جوماتونه شته چې د مدرسې حيثيت هم لري خو ښوونځي نشته، ولې ښوونځي نه جوړوي او لګيا دي لا هم مدرسې او جوماټونه آبادوي؟! بل وويل لمونځ خو پر تش ډاګ هم کېږي خو که د ۷۵ جوماتونو په ځای ۷۵ سترې فابريکې جوړېدې نو ډېرو وږو وطنوالو ته به د کار موندنې زمينه برابره شوې وای او ثواب به يې هم زيات وای.

ما وويل راځئ چې دغو جوماتونو ته له بلې زاويې وګورو او خپل وړانديزونه چارواکو ته وليکو:

ښه به وي دغه جوماتونه له ښارونو نه ليرې  او هلته چې د اوبو شته والی، سمدلاسه يا په پلان کې، میسر وي، پر لويو لارو جوړ شي؛ تر څنګ يې هوټل او مساپر خونې او خوړلو، څښلو او نورو اړو توکو هټۍ هم ورغول شي څو د کارکونکو او مساپرو اړتياوې سمبال کړي. دغه خلک چې دلته په جومات، هټيو، هوټل او مسلپر خونو کې په کار بوختېږي د استوګنې کورونو ته اړتيا لري. دغه کورونه بايد د يوه ښارګوټي له منل شوې نخچې له مخې جوړ شي. د کورنيو ځای په ځای کېدو سره د ښوونځيو، د ژوند د نورو آسانتياوو لکه برق، انټرنټ، د څښاک پاکې اوبه ، ټرانسپورټ، امنيتي او اداري جوړښتونو او داسې نورو، اړتيا بې له شکه رامنځ ته کېږي.

کله که دا وشول، دغه لومړني جومات به، چې د دغو ټولو آباديو او بدلونونو زړی(هسته) دی، د وطن په آبادولو او مډرنايزېشن کې ستره ونډه درلودلی وي.

وګورئ، که نن د دغو جوماتونو تر څنګ ۷۵ ښارګوټي، چې سبا به په لویو ښارونو هم اوړي، رامنځ ته کېږي، دا يوه بېلګه ګرځي د همدې ته ورته پراختياوو له پاره. همدغه فورمولا کېدای شي په کليو کې د کليوالي جوماتونو تر څنګ هم پلی شي او په دې توګه سوکه سوکه د ښار او کلي توپير پيکه شي.

دوهم وړانديز بيا بل وخت

۱۵ / ۱۰ / ۱۴۰۲

۰۵ / ۰۱ / ۲۰۲۴

نویسنده Benoît Bréville برگردان مرمر کبير
از منظر قوانین بین المللی هیچ جای شبهه نیست : روسیه به شکل غیرقانونی کشور همسایه خود، اوکراین را اشغال کرده و اسرائیل به طور غیرقانونی همسایه فلسطینی خود را. سازمان ملل بارها هر دو را محکوم کرده است. لذا غرب که ادعای دفاع از «نظم مبتنی بر قانون» را دارد، نیز می بایست هر دو را محکوم کند. اما به واقع چنین نیست. در یک مورد، ایالات متحده و اتحادیه اروپا در کنارکشور مورد حمله قرارگرفته اند و مورد در دیگر، در کنار کشور متجاوز. 
از نخستین روزهای جنگ، قاره کهن مرزهای خود را سخاوتمندانه به روی میلیون ها تبعیدی اوکراینی گشود، مهمان نوازی گرمی که پناهندگان عراق، سوریه یا افغانستان را بهت زده کرد. یک سردبیر بریتانیایی توضیح داد که اوکراینی‌ها «شبیه ما هستند. (...) آنها شبکه تلویزیونی نتفلیکس را تماشا می کنند، حساب های اینستاگرامی دارند، در انتخابات آزاد رأی می دهند و روزنامه های بدون سانسور را می خوانند» (۱). اما هیچ کس به صدها هزارغیرنظامی که مایل به فرار از غزه هستند، پیشنهاد سرپناه نمی دهد. پس از چهل و چهار روز بمباران اسرائیل، امانوئل ماکرون، رئیس جمهور فرانسه، به سختی پذیرفت که پنجاه کودک فلسطینی مجروح را «اگر [مفید و ضروری] باشد» بپذیرد.

واشنگتن و بروکسل با اعمال تحریم‌های شدید علیه مسکو (تحریم نفت، محدودیت‌های تجاری و بانکی، مسدود کردن دارایی‌های الیگارشی‌ها، ممنوعیت پخش رسانه های روسی در اروپا و غیره) به تهاجم روسیه پاسخ دادند. برای تحریم ورزشکاران، موسیقی دانان، فیلمسازان و نویسندگان روسی، از هر طرف فراخوان داده شد. نمایشگاه ها لغو و کنسرت ها منحل شد. اما جنبش «بایکوت، سلب سرمایه و تحریم» که در سال ۲۰۰۵ تاسیس گشت هرگز قادر به پیشبرد کارزاری موثر بر علیه اسرائیل نشد و دائما به یهودستیزی متهم می شود. در آلمان طرد شده و در حدود سی ایالت آمریکا ممنوع است. در فرانسه، پرونده جنبش فوق مورد رسیدگی قانونی است، در حالی که کانادا تبلیغ برای آن را ممنوع اعلام کرده است.

موارد عدم تقارن دربرخورد با این دو جنگ بیشمار است. در حالی که غرب به اوکراین اشغالی تسلیحات تحویل می‌دهد، به اشغالگران اسرائیلی سلاح می‌فروشد و در عین حال تهدید به انتقام‌جویی علیه کسانی می‌کند که از فلسطینیان حمایت نظامی ‌کنند. جوزف بایدن، رئیس جمهور ایالات متحده، تخریب بیمارستان ماریوپل را «شرم آور برای تمام جهانیان» خواند، اما زمانی که اسرائیل با بمباران ها و تحریمها باعث نابودی یک سوم بیمارستان های غزه شد ، سکوت اختیار کرد. او کشتار در شهر بوچا را به عنوان «نسل‌کشی» محکوم کرد، اما ازحمایت از درخواست آتش‌بس در غزه، جایی که نزدیک به ۲۰ هزار نفر در کمتر از سه ماه کشته شده‌اند، امتناع کرد..

اغلب مفسران غربی کشته شدن ۱۲۰۰ اسرائیلی توسط حماس را با توجه به جمعیت ۸ میلیونی این کشور معادل کشته شدن پنجاه هزار نفر در ایالات متحده با جمعیتی بالغ بر ۳۳۱ میلیون نفر، یعنی بیست برابر تعداد کشته شدگان یازده سپتامبر، می دانند. بر همین اساس در فرانسه معادل ده هزار کشته یعنی صد برابر کشته شدگان عملیات تروریستی در سالن باتاکلان. بیش از بیست هزار کشته در غزه در میان جمعیتی بالغ بر دو میلیون و سی صد هزار نفر، معادل کشته شدن ۵۸۰ هزار نفر در فرانسه و حدود دو میلیون و هشت هزار امریکایی است، یعنی بیش از جمع کل تعداد کشته شدگان در تمام جنگهای امریکا ، حتی با محاسبه جنگ های داخلی. بیش از هفتاد در صد جمعیت غزه آواره شده اند، به مقایسه ادامه دهیم، این رقم معادل پنجاه میلیون آواره در فرانسه و نزدیک دویست میلیون آوراه در امریکاست ....

نویسنده Shervin AHMADI 
سالی در زیر غرش بمباران ها پایان می یابد. شادی در سرزمین هائی از یاد می رود و حتی فرصتی برای عزای عزیزان نیست چون هر لحظه می توانی به آنها به پیوندی.
 
سال جدید نیز در اوج بربریت آغاز می شود، در فلسطین و اوکراین. و در افق جنگ های دیگری به صف ایستاده اند، در دریای سرخ ، در دریای چین.

نظم بین المللی قدیمی در حال جان کندن است و نظمی نوین در حال زایش. دست به دست شدن قدرت هرگز به آرامی انجام نپذیرفته است. ۸۰ میلیون کشته در جنگ دوم جهانی لازم بود تا امپراتوری های استعماری جای خود را به سلطه امپریالسم امریکا بدهد و «غرب» در سحرگاه جنگ سرد ابداع شود.

با سقوط «اتحاد شوروی»، ایالت متحده نزدیک به بیست سال تنها قدرت مسلط بر جهان بود. رویای دیرینه سرمایه داری در همین دوره در شکل عالی اش به وقوع پیوست: گردش آزاد سرمایه ورای مرزها، تضعیف دولت-ملت برای رهائی از هزینه دولت رفاه، گسترش جهانی بازار مصرف بمثابه محور اصلی سلطه توتالیتاریزم سرمایه، استفاده از دمکراسی غربی بمثابه مذهب مدرن جهانشمولی که برای پیروزی آن می توان هر دشمنی را از میان برداشت.

اما چنین سیاستی نیروهای نوین ضد خود را بوجود آورد. چین از فروش نیروی کار ارزان، سرمایه داری فقر، به یک قدرت صنعتی تبدیل شد و پس از چرخش بحران ساب پرایم در ۲۰۰۸، اینبار نه با ارزانی نیروی کار بلکه با بازار مصرف فزاینده اش، به اغوای «غرب» ادامه داد.سپس خیلی سریع به یک رقیب بزرگ علمی و صنعتی تبدیل گردید که دیگر به آسانی نمی شد آنرا از صحنه دور کرد.

بر بستر احساس تحقیر و نفرت ناشی از فروپاشی شوروی، در روسیه ناسیونالیسمی رشد کرد که با طرد مدل تحمیلی غرب سیاستمدارانی را به کرسی نشاند که بر روی دلتنگی دوران گذشته می خواستند مجددا به هر قیمتی مسکو را به صحنه بین المللی باز گردانند.روندی که با اشغال کریمه آغاز شد و با شرکت در جنگ سوریه و بالاخره جنگ اوکراین ادامه یافت.

در ادامه این تحولات، بریک و سپس بریکس بوجود آمد که در آغاز همچون رقیبی نه چندان جدی در نظرگرفته می شد ولی وزن آن از ۲۰ درصد تولید ناخالص جهانی در سال ۲۰۰۳ به ۳۲ درصد در سال ۲۰۲۳ رسید و از کشورهای گروه ۷ جلو افتاد که وزنشان در همین دوره از ۴۲ درصد به ۳۰ درصد کاهش یافت.

«غرب» ناگهان چشم باز کرد و زیر دستان دیروزی را همچون رقبای جدی آینده پیش روی خود یافت. جهانی سازی بعنوان مقصر این وضعیت شناخته شد و در همه جا شعار هائی چون «اول منافع من» بر سر زبان سیاستمداران غربی افتاد. اما هیچکدام از آنها جرات نکردند مقصر اصلی که همانا سرمایه داری مالی است را زیر سوال برند. پس باید دشمن دیگری عَلَم می شد. خارجی ها در همه جا بهترین متهم بودند. بدین ترتیب در اکثر کشورهای سرمایه داری نوعی راست افراطی رشد کرده است که چهره منزه «امپریالیسم فضیلت» غرب را لکه دار می کند. در اروپای شمالی، مهد سوسیالیسم دمکراسی و نماد دولت های رفاه، اتحادبین سوسیال دمکرات ها و فاشیست ها شکل گرفته است. در ایتالیا نوه دوچه به قدرت رسیده و در فرانسه جریان مارین لوپن به مهم ترین حزب سیاسی تبدیل شده و پشت در کاخ الیزه به انتظار ایستاده است.

ماموریت نهائی این نیروی راست استیلای فضای سرکوب است که به بهانه مبارزه با مهاجرین آغاز می شود ولی هدف آن سرکوب هر نوع اعتراضی است که می تواند از کاهش سطح زندگی عمومی و خدمات دولتی اولیه بوجود آید: برای رقابت با چین باید «هزینه» طبقات محروم نزدیک به صفر شود.

نیروی چپ در همه جا رو به عقب نشینی است و نظم جدید جهانی با پرچم «عدالت اجتماعی» به صحنه نیامده است. در شیلی قانون اساسی جدید پیشنهادی نیروهای راست از قانون اساسی دوران پینوشه نیز بدتر است و در آرژانتین شعبان بی مخ نئولیبرالیسم با حمایت جوانان به قدرت رسیده است. نیروهای راست در همه جا به جوانانی تکیه می کنند که مدهوش ستارگان سرمایه داری مصرفی هستند و به چماقداران مک دونالد و استاربروک تبدیل شده اند.

این وضعیت نباید باعث استیصال نیروهای چپ شود بلکه برعکس می بایست اهمیت دوران کنونی را به آنها یاد آوری کند. به قول ادوارد گالیانو: آرمان زیبای من در افق پدیدار است. من دو قدم نزدیک تر می شوم، او دو قدم دورتر. من ده قدم به سوی افق جلوتر می روم و افق از من می گریزد و ناپدید می شود. هر قدر هم پیشتر روم به آن نمی رسم. پس آرمان به چه کار می آید ؟ به «پیمودن راه» به سوی آن.

عنایت الحق یاسیني

په افغانستان کې د طالبانو حکومت بیا ځل واکمنۍ درېیم کال روان دی، په ۲۰۲۱ کال کې په چټکۍ سره د ټول افغانستان له نيولو وروسته، په تېرو دوه نیمو کالو کې د بېلابېلو پخوانیو چارواکو او سیاستوالو لخوا د دوی پرضد د مخالفت غږونه پورته شوي.

خو دا ډلې او شخصیتونه د نړیوالو ښکاره ملاتړ ترلاسه کولو کې پاتې راغلي دي.

تازه د ملګرو ملتو د امنیت شورا یو پرېکړه لیک منلی، چې په افغانستان کې د طالبانو له حکومت سره د نړیوالې ټولنې د اړیکو د څرنګوالي په تړاو د ورسپارل شویو سپارښتنو ملاتړ پکې شوی دی.

دا سپارښتنې د یوې خپلواکې ارزونې د پایلو له مخې شوې چې د طالبانو له حکومت سره د نړیوالې ټولنې د همغږي تعامل د ډېرولو غوښتنه کوي.

د جمهوریت له پر ځېدو وروسته، ګڼ شمېر پخوانيو مشرانو او شخصیتونو په بېلابېلو هېوادونو کې په لومړي سر کې له یوې څه مودې چوپتیا وروسته د وخت په تېرېدو سره خپل غږونه راپورته کړل.

په ناستو او غونډو کې د دوی اصلي غوښتنه د ټول ګډوني حکومت ده. دا ټول خوځښتونه چې د ملاتړ اصلي کچه معلومول یې ستونزمن دي ټول له افغانستانه بهر رامنځ ته شوي دي، د طالبانو د حکومت مخالفین د دې شمېر لسګونه یادوي او وايي چې د وخت تېرېدو سره په نړیواله کچه د دې حرکتونو په ملاتړو کې زیاتوالی راځي، دوی په بهرنېو هېوادو کې د مخالفینو ډېرېدونکې غونډې د ملاتړ د یوې نښې په توګه یادوي.

شکریه بارکزۍ، چې د طالبانو واک ته رسېدو له پیله د هغوی منتقده ده، ویانا کې د طالبانو د مخالفو سیاستوالو وروستۍ غونډې ګډون واله هم وه، دا وايي "کله چې د یوه حرکت غونډې درېیم پړاو ته رسېږي، دا د ملاتړ یوه نښه ده."

نوموړې وايي، "موږ د جګړې غوښتونکي نه يو، موږ غواړو چې د افغانستان قضيه له سياسي او مدني لارې حل شي په دې افغانستان کې د افغانستان خلک نور د جګړو توان نه لري."

د مقاومت په نوم جوړو شوو ډلو کې د ملي مقاومت په نوم جبهه، د سولې او عدالت ملي خوځښت، د ځینو پخوانیو پوځي افسرانو لخوا جوړې شوې ډلې او نورې شاملې دي.

د امنیت شورا وروستۍ پرېکړه چې د طالبانو حکومت سره د افغانستان د ستونزو هواري لپاره د ډېر تعامل غوښتنه کوي د ډېرو په اند د طالبانو سیاسي مخالفینو نه نژدې راتلونکې کې د نه ملاتړ یو بله نښه ثابتېدی شي. له دې نه وړاندې امریکا، بریتانیا او اروپايي ټولنې په ښکاره ویلي دي، چې "د طالبانو پر ضد به د وسله وال مقاومت ملاتړ نه کوی."

د ډېرو په اند دا یو له هغه علتونو دی چې د طالبانو مخالفت کې جوړې شوې ډلې د نړیوال ملاتړ په ترلاسه کولو کې پاتې راغلې دي.

له دې علاوه د ډېرو په اند دا شخصتیوتونه او ډلې خپلو کې سره وېشلې دي او یو موټی کېدل یې شونې ده ډېر وخت ته اړتیا ولري، خو د سولې او عدالت ملي خوځښت یو بنسټ اېښودونکی او د افغانستان د ملي امنیت پخوانی مشر محمد معصوم ستانکزی وايی، دا ډلې به په یو محور راغونډېږي او د ده په ټکو د طالبانو د ناسم سیاست له امله خلک اړ شول چې نوې هڅې پیل کړي "دا حرکتونه دې لپاره دي چې افغانستان او افغانان له روان بحرانه وژغوري."

ولې نړيوال له خوځښتونو ملاتړ نه کوي
د چارو یو شمېر څارونکي په دې اند دي دا چې تر دې دمه نړیوالو په څرګند ډول له دې خوځښتونو ملاتړ نه دی کړی هغوی د افغانانو نظر ته هم ګوري: هغه دا چې افغانان له څلورو لسیزو زیات وخت جګړو ستړي کړي او غواړي چې د طالبانو په واکمنۍ کې رامنځ ته شوې سولې نه ګټه واخلي.

پاکستانی ورځپانه لیکونکی او څېړونکی احمد رشید چې د طالبانو په اړه لیکنو له امله نړیوال شهرت لري په همدی نظر دی. دی وايي، "افغانان له جګړې ستړي دي، هغوی غواړي چې له اقتصادي پلوه ښه ژوند ولري. او له هغې سولې چې دا مهال یې هېواد کې ټینګه ده ګټه واخلي. خو د دې نه هم انکار نه کېږي چې د مېرمنو په کار او د نجونو په زده کړو بندیز افغانان خپه کړي دي."

د طالبانو یو پخوانی مشر، سید محمد اکبر اغا هم وايي چې جګړې کې افغانانو ډېر تاوانونه لیدلي او نور جګړه نه غواړي.

دی زیاتوي، "هغه کسان چې بهر کې د مخالفت غږونه پورته کوي دا به د هغوی او ټولو افغانانو په تاوان وي، افغانان له جنګونو ستړي دي، مخالفت او شخړو کې تل د افغانستان ګاونډیانو ګټه کړې ده، په کار ده چې نړیوال طالبانو حکومت سره تعامل وکړي، او طالبانو حکومت هم یو لایحه جوړه کړي چې ټول په خپل ځان راغونډ کړي، تجربو ښودلې چې افغانستان کې د یوې ډلې حکومت د ډېر وخت لپاره نه وي، هغوی بل څوک ځان سره نه شریکولو ځکه نو سقوط سره مخامخ شول."

د سولې او عدالت ملي خوځښت یو بنسټ اېښودونکی او د افغانستان د ملي امنیت پخوانی مشر محمد معصوم ستانکزی وايی، "داسې فکر کېده چې طالبانو به په خپلې دویمې دورې کې له لومړنۍ زده کړه کړې وي، خو له بده مرغه هماغه پخوانۍ تېروتنې بیا تکراروي".

د چارو یو شمېر شنونکي په دې اند دي چې څو میاشتې وړاندې د یوه کنفرانس په پای کې د ولسمشر بايډن دا خبرې چې، "يه یاد مو دي ما څه ویلي وو، ما ویلي وو چې القاعده به هلته نوره نه وي، ما ویلي وو موږ سره دې لړ کې طالبان مرسته کوي، اوس څه روان دی، خپل مطبوعات ولولئ زما خبرې سمې وې."

هم د دې نويو جبهو په پلوۍ د هېوادو د نه راوتلو تګلارو ښکارندوي کوي خو د ویانا د غونډې برخه واله شکریه بارکزۍ دا خبره نه مني او وايي، "موږ یوازې نه یوو نړۍ مونږ سره مله ده او غونډې یې بل پړاو ته داخلې شوې دي."

خو ښاغلي سید اکبر اغا بیا په دې نیوکه وکړه چې هیڅ هېواد هم باید دا ډول غونډو ته اجازه ورنه کړي، او هم د طالبانو حکومت باید ټول قومونه په یو نه یو ډول په خپل ځان راغونډ کړي.

د دې ډلو د نړیوال ملاتړ کمي یو بل علت دا هم بلل شوی چې دا ډلې په بهر کې دي، او افغاانستان کې د پام وړ یا هېڅ شتون نلري، او د ولسونو له ملاتړ برخمنې نه دي.

خو ښاغلي ستانکزی وايی، "دوی هڅې پیل کړې دي او قرار قرار ټول بېلابېل نظرونه نژدې کېږي، د بحران د مخنیوي لپاره باید تېرې تجربې تکرار نه شي، که داسې ونه شي افغانستان بل بحران سره مخامخ کېدی شي."

احمد رشید هم وايي د طالبانو د حکومت یوه لویه ستونزه دا ده چې حکومت یې ټولګډونی نه دی، او که دا تګلاره یې دوام کوي د ښاغلي رشید په وینا دا به هغوی لپاره بې پایلو نه وي، "ستونزه دا ده چې طالبان په حکومت کې نورو خلکو ته له ونډې ورکولو ډډه کوي.

د دوی حکومت یوازې له طالبانو جوړ دی. هغه هم یوازې له سخت دریځو طالبانو، فکر کوم دا یو لویه تېروتنه ده. دا چې طالبان د ټولګډوني حکومت په تړاو د نړیوالې ټولنې، ګاونډیانو او افغانانو غوښتنو او نیوکو ته پام نه کوي د دې ډېر امکان دی چې راتلونکې کې به موږ د نارامۍ شاهد یوو."

افغانستان کې د طالبانو حکومت سره د تعامل د ډېرولو په تړاو د ملګرو ملتو د امنیت شورا وروستۍ پرېکړه، که څه هم منتقدین به لري خو د دې ښودنه کوي چې د نړیوالو اکثریت هم د افغانانو د ستونزو هواری غواړي.

دا چې نړیوال نه د طالبانو حکومت په رسمیت پېژني او نه هم د طالبانو سیاسي مخالفینو نه د څرګند ملاتړ خبره کوي یو خوا یې د نړۍ نورو مسلو کې ښکېلتیا ده او له بله پلوه د ډېرو په اند په نااعلان شوي ډول افغانانو ته دا فرصت ورکوي چې خپله د خپل هېواد او هېوادوالو په ګټه په یو موټي ډول تصمیم نیسي.